Deze jaarlijkse trendmonitor, die dit jaar voor de achtste keer werd uitgevoerd, is gebaseerd op een kwantitatieve analyse van de antwoorden van een groot aantal respondenten en een kwalitatieve analyse van relevante ontwikkelingen in de sector gebaseerd op diepte-interviews met uitgevers. In totaal werkten 93 uitgevers mee aan het onderzoek, dat dit jaar als thema ‘disruptieve innovaties’ kreeg.

In het kader van het onderzoek wordt aan uitgevers jaarlijks een vaste reeks vragen gesteld over wat zij dat jaar doen en wat zij van plan zijn over twee jaar te doen op het gebied van strategie, producten, diensten en inkomstenmodellen.

Voor wat betreft de algemene uitgevers stelt onderzoeker Hans Van Moorsel vast dat het omzetverlies van 6,4% in 2010 een voorbode is van een 'disruptieve' toekomst. De disrupties vinden op diverse posities in de keten plaats. De meest besproken disruptie is de digitaliseringsslag. In 2009 en 2010 lagen uitgevers nog ver achter op hun ambitie wat betreft e-books, maar in 2011 maken zij een slag om dit gat te dichten. Maar tegelijk valt op dat de ambitie naar beneden wordt bijgesteld, wat erop wijst dat uitgevers hun strategische keuzes heroverwegen nu het stof rond de e-books begint neer te dwarrelen.

In de waardeketen vinden grote verschuivingen plaats, zo stelt het onderzoek vast: Bol.com heeft een sterke positie in de verkoop van e-books en Apple, Google en Amazon beginnen langzaam hun intrede in de Nederlandse markt te doen. Toch blijft voor uitgevers de boekhandel qua volume nog steeds het grootste distributiekanaal en kan zij moeilijk de eisen van de boekhandel naast zich neerleggen, een last die nieuwe online spelers niet hoeven te dragen.

Enkele van de belangrijkste conclusies uit het rapport:

• Uitgevers zijn voorzichtig met hun innovatiebudget. Dit jaar valt er een daling te zien van het innovatiebudget met 1.2 procent ten opzichte van vorig jaar.
• Uitgevers stellen hun ambitie voor nieuwe producten en diensten bij. De top stijgers in ambitie zijn het aanbieden van mobiele applicaties, het inzetten van social media en het hebben van een mobiele website. Uitgevers willen inspelen op de groeiende trend naar mobiel, ook in de hoop om met betaalde applicaties het ideale verdienmodel voor betaalde content te gaan vinden, aldus het onderzoek. De top dalers in ambitie zijn video, printing-on-demand en tijdschriften. Met name in-house printing-on-demand is minder populair, wellicht omdat uitgevers dat nu meer uitbesteden aan organisaties als het Centraal Boekhuis, zo suggereert het onderzoek.
• Ten opzichte van vorig jaar is 31 procent van de uitgevers meer actief met social media, is 29 procent van de uitgevers mobiele applicaties gaan aanbieden en zijn er 18 procent meer uitgevers met een mobiele website. Toch haalt 49 procent van de uitgevers nog geen directe inkomsten uit mobiele applicaties en is de gemiddelde omzet uit mobiele applicaties ten opzichte van de totale omzet klein, aldus het onderzoek.
• Opvallend zijn de reacties op de vraag welke ontwikkelingen in de uitgeefsector het wel of niet het komende jaar gaan halen. De top 3 die het wel gaan halen: 1. Mobiel, 2. E-books 3. Tablet. Terwijl de top 3 van ontwikkelingen die het niet gaan halen als volgt is: 1 E-books en e-readers, 2 Mobiele applicaties, 3 Cd-rom. Er heerst dus duidelijk verdeeldheid onder de uitgevers over welke ontwikkelingen het wel en niet gaan halen, concludeert het rapport. Voor wat betreft de e-readers hebben de uitgevers vooral twijfels omdat ze slechts een zwart-witfunctie hebben en voor wat betreft de e-books heeft men twijfels bij die uitgaven die niet meer zijn dan een kopie van de printversie. Veel uitgevers denken daarentegen dat tablets het juist wel gaan maken, vanwege de extra functies die dit apparaat biedt. Over de daadwerkelijke toepassing van die extra functies zijn uitgevers het echter wel weer oneens met elkaar.
• Het aantal uitgevers met een eigen webshop neemt af, van 83 procent naar een verwachte 51 procent in 2013. Van de uitgevers die een webshop hebben verwacht een meerderheid naast de normale uitgeefproducten via de webshop ook producten en diensten van derden aan te gaan bieden. Dit sluit aan bij de strategie van sommige uitgevers zich meer te richten op een community om daar vervolgens allerlei diensten en producten omheen te creëren.
• Er bestaat bij uitgevers nog steeds veel onzekerheid over verdienmodellen voor digitale producten.
• Print slaat nog steeds de omzet-trom. Uitgevers haalden in 2010 80 procent van hun omzet uit fysieke producten en 13 procent uit digitale producten. De inkomsten uit mobiele applicaties vormden in 2010 slechts 0,4 procent van de omzet. Angst voor kannibalisatie van de vaste inkomstenbron van de fysieke producten is misschien wel de grootste barrière geweest voor radicale innovatieprojecten, zo wordt in het onderzoek gesteld.

Het volledige rapport is ook te bekijken op slideshare.