Op 14 juni j.l werd in het bijzijn van de Nijmeegse cultuurwethouder Bert Velthuis en stadsdichter Marijke Hanegraaf het Poëziecentrum in de bibliotheek aan de Mariënburg officieel geopend. Een programma met Wam de Moor, Jaap Blonk en Victor Vroomkoning zette de feestelijkheden kracht bij.

Het Poëziecentrum Nederland is het studie- en documentatiecentrum voor de Nederlandse poëzie. Uitgangspunt is Nederlandstalige poëzie, waartoe de hedendaagse Friese, Nederlandse, Vlaamse en Zuid-Afrikaanse poëzie gerekend worden. 'We stellen ons ten doel het lezen en bestuderen van poëzie te bevorderen in de breedste zin van het woord,' aldus Wim van Til, directeur en oprichter van het centrum.

Documentatiecentrum
Aan de basis van het Poëziecentrum ligt de privéverzameling van Van Til. Met zo’n twintigduizend dichtbundels, bloemlezingen, allerlei secundaire literatuur en een grote hoeveelheid literaire tijdschriften beheert het centrum een schat aan informatie over de moderne Nederlandse poëzie. In de collectie bevinden zich ook nog talloze knipselmappen en divers ander studiemateriaal. Tevens is de verzameling van de Haiku-kring Nederland er ondergebracht.
Bezoekers kunnen voor hun plezier rondkijken, ook komen professionals naar het Poëziecentrum om gericht studie te doen. Chrétien Breukers bijvoorbeeld is momenteel bezig met een paar bloemlezingen en zodoende is de dichter al een paar keer langs geweest om materiaal te verzamelen en te checken. Ook ‘meesterbloemlezer’ Gerrit Komrij bezocht ooit het Poëziecentrum toen hij zijn beroemde overzicht van de Nederlandse dichtkunst voorbereidde.

Goede beslissing
Begonnen in het jaar 2000 in het Brabantse Geffen, ging het Poëziecentrum Nederland in 2005 naar het boekenstadje Bredevoort, waar de toeloop minder groot bleef dan verwacht. Van Til: 'We hebben nu al meer serieuze bezoekers gehad dan in Bredevoort in de afgelopen anderhalf jaar. Dus waarschijnlijk is het wel een goede beslissing geweest.' Na een paar maanden bevalt de nieuwe plek prima. 'We krijgen leuke reacties, en ook reacties die in het verlengde liggen van onze doelstellingen.'
Van Til spreekt omzichtig over het eerste succes, ook omdat er een lang proces voorafging aan de verhuizing naar Nijmegen. “We hebben het een paar jaar voorbereid”, zegt hij over het verhuisinitiatief dat samen met de Nijmeegse bibliotheek tot stand is gekomen. Het eerste idee ontstond door persoonlijke contacten tussen Van Til en bibliotheekdirecteur Dianne Weersink, die poëzie een warm hart toedraagt en een divers aanbod van de bibliotheek voorstaat.

Foto's: Impressies opening Poëziecentrum in Bibliotheek Mariënburg

Huis van de Letters
De centrale bibliotheek Mariënburg in Nijmegen wordt omgevormd tot het Huis van de Letters, een multifunctioneel pand met zelfs een nieuwe interne doorgang naar het aangrenzende Stadsarchief.
Het Poëziecentrum vormt een van de culturele smaakmakers van het nieuwe concept. De bibliotheek deelt de positieve ervaringen en ziet het centrum als een bijzondere meerwaarde. 'We zijn er heel blij mee,' zegt Jolisca Bouw, manager Vestigingen van de Openbare Bibliotheek Gelderland Zuid. 'Het is een positieve kruisbestuiving; het inspireert mensen die voor de bibliotheek komen en andersom.'

Het Huis van de Letters is een verzamelnaam, licht ze toe. 'Natuurlijk is er traditiegetrouw de uitleen, maar binnen het nieuwe concept past ook dat we veel meer activiteiten organiseren.' De feestelijke opening van het Huis van de Letters staat gepland op 31 oktober 2014 met een optreden door Adriaan van Dis.

Contacten
Hoewel het ogenschijnlijk als documentatiecentrum naar buiten treedt, zijn de ambities van het Poëziecentrum groter. 'We willen leuke dingen organiseren,' zegt directeur Van Til. Meteen na de verhuizing is hij daarom begonnen met het aanhalen van contacten in de omgeving. Om te beginnen wil hij via de Radboud Universiteit en de Nijmeegse hogeschool een studentenpubliek bereiken.

Met de bibliotheek is sowieso een intensivering van de samenwerking bedacht. Bibliotheekmanager Bouw: 'Er komen verschillende activiteiten waarin we samen optrekken. Diverse festiviteiten maken we binnenkort bekend, vanaf september is er een nieuwe programmering.'
Nu al wordt er in samenwerking met de bibliotheek en het Vlaams Cultureel Kwartier elke maand een dichter voor het voetlicht gehaald. Zo treedt in september Serge van Duijnhoven op en voor de maanden erna zijn onder andere Hélène Gelèns en Tjitske Jansen uitgenodigd. Met de Kunstcommissie Millingen is een Poëzieroute ontwikkeld voor fietsers en wandelaars door het rivierenlandschap van de Millingerwaard bij Nijmegen. Ook haakt het Poëziecentrum aan bij bestaande festivals en evenementen, zoals het van oudsher Nijmeegse poëziefestival Onbederflijk Vers.

Beleven
Naast het Poëziecentrum is er onlangs een hippe koffiehoek van de Coffeelovers-keten in de bibliotheekvestiging gekomen. Het past bij het nieuw te volgen concept. Bouw: 'We willen mensen dingen laten beleven, dat je zegt: ga nu eens rustig zitten, laat de dingen op je inwerken.'
Het Huis van de Letters krijgt qua uitstraling één herkenbare stijl, waarbinnen zowel het Poëziecentrum als de koffiebar op zichzelf staan. 'De locatie is de bibliotheek, maar de onderdelen staan echt apart,' zegt Bouw. 'Het Poëziecentrum loopt dus niet over in de rest. Om in retailtermen te spreken: het is een shop in een shop. Dat moet ook wel, want het is een andere collectie.'

Ontmoetingsplek
Hoe dan ook; het bij elkaar in één ruimte zitten, was toch even wennen. 'Een kwestie van bekijken hoe je bepaalde dingen op elkaar afstemt,' heeft Bouw ondervonden. 'Je merkt dat er verschillen zijn in hoe zaken functioneren, door het soort medewerkers bijvoorbeeld, het Poëziecentrum werkt met hulpkrachten, wij hebben beroepskrachten.'
Het is ook een andere manier van publieksbenadering, weet Van Til, die zich ervan bewust is dat het Poëziecentrum tevens een ontmoetingsplek is. 'De koffiehoek en het Poëziecentrum zijn allebei instellingen die op een andere manier contact maken met bezoekers dan de gemiddelde bibliothecaris. Wij zijn een honderd procent vrijwilligersorganisatie en de bibliotheek is een organisatie met honderd procent betaalde functies, met afgebakende taken.'

Een ‘club van enthousiaste mensen’ noemt Van Til zijn Poëziecentrum. 'Zo’n tien, twaalf vrijwilligers zijn er nu, en dat aantal groeit gelukkig gestaag, er komen elke week weer mensen die zeggen dat ze het leuk vinden en vragen of ze ook iets kunnen doen.'
Daarnaast kan het Poëziecentrum, zoals veel andere cultuurinstellingen, sponsors gebruiken. Hoewel hij zich realiseert dat het moeilijk is een gulle gever te vinden, houdt Van Til er goede hoop op. 'Je weet maar nooit, sinds een tijdje zijn we een officiële goede-doelen-stichting, dus dat scheelt misschien ook.'

Eerste hulp
Over het algemeen is Van Til erg te spreken over de bibliotheek als instituut, maar als hij ziet hoe er hier en daar wordt omgegaan met poëzie, dan trekt hij wel eens zijn wenkbrauwen op. Een tijdje geleden was hij in een filiaal waar niet eens een aparte kast voor poëzie was. Er stonden een paar bundels tussen de kinder- en prentenboeken. 'Sprookjes en gedichten stond er als categorie bij. Heel bizar.'
In Nijmegen is dat in ieder geval al anders. Daar is iedereen welkom in het landelijke Poëziecentrum. 'Laatst was er weer zo iemand bij wie al heel lang een paar dichtregels in het hoofd rondspookten,' vertelt Van Til. Een vorm van literaire eerste hulp is dan snel geboden. 'Er is altijd wel een manier om uit te vinden om welk gedicht het gaat.'

Tekst: Ilona Verhoeven
Foto's opening Poëziecentrum Nederland: met dank aan Poëziecentrum Nederland