Questum, dat in november van de gemeente Sint-Michielsgestel opdracht kreeg een toekomstvisie voor de bibliotheekfunctie te ontwikkelen, presenteert in het rapport dat tijdens de raadsvergadering van 14 januari aan de orde zal komen, vier scenario’s, waarvan er twee te realiseren zijn binnen het door de gemeente bepaalde budget. De gemeente Sint-Michielsgestel besloot begin 2015 tot een korting van ruim twee ton op de bibliotheek, waardoor de subsidie terugloopt van 468.000 euro in 2016 naar 264.000 euro in 2020.  Reden waarom er een nieuwe visie op de bibliotheekfunctie nodig is.

Het voorkeursscenario omschrijft Questum in zijn advies, getiteld Veranderen om te behouden (pdf) als vernieuwend (in tegenstelling tot de andere drie scenario’s, die volgens Questum uitgaan van een 'traditionele' visie). In dit scenario wordt de bibliotheekfunctie voor de jeugd geïntegreerd in zogeheten ‘educatieve clusters’. Questum schrijft over dit scenario:  ‘Via royale schoolbibliotheken met een ruime collectie actuele boeken wordt de jeugd zelfs beter bediend dan nu. Dit leidt er toe dat méér kinderen, méér gaan lezen (in vergelijking met de huidige opzet en de andere scenario’s). Daarnaast worden in dit scenario nieuwe activiteiten aangeboden op literair-cultureel gebied en in de sfeer van leesbevordering voor jonge kinderen. De uitvoering van deze activiteiten sluit beter aan op de vroeg- en voorschoolse educatie en cultuur-educatieve activiteiten die vanuit de scholen worden aangeboden. In Den Durpsherd in Berlicum en in Sint-Michielgestel blijft een ontmoetingsgerichte bibliotheek gevestigd. Daarbij wordt net als nu, voorzien in professionele coördinatie en de inzet van vrijwilligers. Inhoudelijk zal het accent hierbij verschuiven van boeken naar educatieve, informatieve en culturele activiteiten. Op dit moment worden nauwelijks activiteiten voor volwassenen georganiseerd door BDM [Bibliotheek De Meierij - red.]. Via een alternatieve bibliotheekconcept blijft ook een ruime collectie van boeken beschikbaar maar wordt niet meer gestreefd naar 100% titelbeschikbaarheid. Gezien de sterk teruggelopen maatschappelijke vraag is dit acceptabel.’

Bibliotheek De Meierij, die op dit moment de bibliotheekvoorziening in Sint-Michielsgestel verzorgt, had in reactie op de aangekondigde bezuiniging laten weten dat het met een dergelijke forse korting vrijwel onmogelijk wordt de vestigingen Berlicum en Sint-Michielsgestel (beide in de gemeente Sint-Michielsgestel) open te houden. De gemeente wil Bibliotheek De Meierij uitnodigen om op zeer korte termijn aan te geven ‘of deze bereid is het voorkeursscenario onvoorwaardelijk uit te voeren vanaf 1 januari 2017 conform specificaties, binnen het beschikbare budget,’ aldus Questum in het rapport. Mocht het niet mogelijk zijn om met Bibliotheek De Meierij overeenstemming te bereiken dan is het mogelijk om de uitvoering van het voorkeursscenario op een andere wijze te arrangeren. De basisscholen, gemeenschapshuizen De Huif en Den Durpsherd en welzijnsinstelling Partis hebben aangegeven bereid te zijn om conform het voorkeursscenario zelf uitvoering te geven aan de beschreven bibliotheekfuncties binnen het beschikbare budget, zo meldt Questum.

Tijdens de raadsvergadering van 14 januari zal ook een brief van Cor Wijn (pdf), interim-directeur VOB, aan de orde komen, die daarin wijst op het belang van een goede bibliotheek en kanttekeningen plaatst bij het aanbod door commerciële aanbieders. Wijn schrijft onder andere: ‘Commerciële aanbieders claimen dat zij bibliotheekdiensten aanzienlijk goedkoper kunnen aanbieden dan de huidige, erkende openbare bibliotheek. U moet zich goed realiseren dat die aanbieders zich maar richten op één van de vijf wettelijke functies, namelijk de leesfunctie in de vorm van de uitleen van boeken. Dat is een zeer beperkt aanbod. Hiermee voldoen deze aanbieders niet aan de Wsob, maar bieden ook een vorm van bibliotheekwerk die niet (meer) aansluit bij hedendaagse behoeften. Bibliotheken zijn al een aantal jaren bezig met een transformatie naar brede educatieve centra en cijfers tonen ook aan wat de maatschappelijke meerwaarde daarvan is. Met alleen een uitleenbibliotheek doet u een stap terug in de tijd en doet u uw burgers te kort.’
Wijn wijst op de beperkte ledenaantallen van de Karmac-bibliotheken in Buren en Waterland (zie hierover ook dit bericht) en vervolgt dan: ‘Beperkte, commerciële bibliotheken lijken dus goedkoper, maar in de praktijk is goedkoop duurkoop. Ik wil u erop wijzen dat producten en diensten die zijn ontwikkeld in het bibliotheekstelsel, niet toegankelijk zijn voor (commerciële) partijen die geen deel uitmaken van dat stelsel of slechts zijn te verkrijgen tegen veel hogere, zakelijke tarieven. Bovendien betekent een aanbesteding van een overheidsopdracht aan een commerciële partij, dat de inkoopkosten voor een gemeente ook een betaling van 21 % BTW over de geleverde diensten betreffen. Een Stichting bibliotheekwerk vordert de betaalde BTW terug.’

Wijn wijst ten slotte nog op het risico van belangenverstrengeling door Questum de opdracht te verstrekken tot het ontwikkelen van een toekomstvisie voor de bibliotheekvoorziening. ‘Naast advisering is Questum ook gericht op uitvoering van het eigen advies, met name in samenwerking met het bedrijf Karmac. Uitgangspunt in het bestuursrecht is dat een bestuursorgaan, zoals een gemeente, haar taak zonder vooringenomenheid dient te vervullen (art. 2:4 Awb) en besluiten zorgvuldig voorbereid (artikel 3:2 Awb), waarbij ook de schijn van partijdigheid dient te worden vermeden. Als een gemeente in het kader van besluitvorming gebruikt maakt van een onderzoek door of advies van een derde, zal zij zich ervan moeten vergewissen dat dit onderzoek of advies zorgvuldig en eveneens zonder vooringenomenheid tot stand is gekomen. Daarbij past niet een adviseur die persoonlijk belang heeft bij een bepaalde uitkomst van een besluit.’ Ook Marc Jabobs, directeur van Bibliotheek De Meierij, plaatste in november in het Brabants Dagblad reeds vraagtekens bij de onafhankelijkheid van Questum.

In het Brabants Dagblad geeft verantwoordelijk wethouder Koos Loose in reactie op Questums rapport aan nu eerst nog in gesprek te gaan met de directie van Bibliotheek De Meierij, momenteel verantwoordelijk voor de bibliotheekvestigingen in Sint-Michielsgestel en Berlicum. Loose verwacht de vestigingen in deze kernen toch te kunnen behouden door via Partis veel vrijwilligers in te zetten, aldus het Brabants Dagblad.