Je zou
De Verhalencoach een vorm van lezersadvies kunnen noemen. Inderdaad, een kerntaak van de bibliotheek, maar dan wel op een volstrekt nieuwe manier ingevuld. Bibliotheken zijn van het lezen en de leesbevordering, zo horen we vaak. Maar laten we eerlijk zijn: tot nu toe zijn we niet echt bezig geweest met de vraag hoe mensen boeken en films ervaren, door welke verhalen ze geraakt worden en waarom dat zo is. Maar met die kennis kun je wel titels adviseren die werkelijk aansluiten bij het karakter en de persoonlijke interesses van mensen. Zou dat niet een uiterst effectieve vorm van leesbevordering zijn?
Inhoudelijke kennis voorop
Wij zijn niet de eersten die op deze gedachte kwamen. Verschillende freelance boekenadviseurs in binnen- en buitenland gingen ons voor. Bij
The School of Life in Londen kun je een bibliotherapiesessie krijgen, een persoonlijk gesprek tussen bibliotherapeut en cliënt dat tot een leesadvies leidt. In Nederland biedt de
Culturele Apotheek iets soortgelijks aan. Hun boekenexpert houdt af en toe spreekuur in de OBA.
Dat kunnen wij ook, dachten we. Maar dan anders en beter. Het moest geen bibliotherapie worden, want zo’n therapeutische insteek brengt een te grote verantwoordelijkheid met zich mee. We wilden ons ook niet beperken tot boeken, maar er films bij betrekken en - in voorkomende gevallen - zelfs liedteksten. Maar wat we vooral wilden, was gebruikmaken van de kennis van bibliotheekmensen. Bij
The School of Life en de
Culturele Apotheek is geen bibliotheek betrokken. Dat was onze eer te na. Want wie heeft er nou meer inhoudelijke kennis van boeken en films dan de bibliotheek?
Zo ontstond het idee voor
De Verhalencoach: een bibliotheekmedewerker die een persoonlijk gesprek aangaat met de klant. Samen verkennen zij de lees- en kijkgewoonten, interesses en specifieke vragen van de klant. Welke boeken en films zijn hem altijd bijgebleven? Waarom is dat zo en wat zegt het over zijn persoonlijke belangstelling?
Aan de hand van deze en andere vragen maakt de verhalencoach een analyse. Na afloop volgt een advies met boeken, films en soms ook liedteksten die passen bij persoonlijkheid, levensfase en interesses van de klant. Geen voorspelbare lijstjes die je ook zo uit de ‘aanbevelingsmachines’ op internet kunt halen, maar prikkelende en verrassende adviezen die aansluiten bij de gevoelswereld en interesses van mensen, of die hen juist uitnodigen om eens buiten de gebaande paden te treden.
System failure
De
Bibliotheek Veluwezoom durfde het experiment wel aan. En zo werd Welmoed Bijlsma de eerste verhalencoach van Nederland. Sinds enkele maanden houdt zij spreekuur in de vestiging Dieren. De reacties van klanten waren vanaf het begin veelbelovend. Het persoonlijke gesprek werd enorm gewaardeerd. Na afloop mailden klanten dat ze opnieuw waren gaan nadenken over hun lees- en kijkgedrag. En… ze kwamen na het gesprek ook vaker naar de bibliotheek!
De pilot confronteerde ons echter ook met een
system failure. Onze bestaande ontsluitingssystemen bleken volstrekt ontoereikend om de vragen van klanten te beantwoorden. Mensen hebben heel andere vragen dan wij denken. Ze willen niet zo maar een spannend boek, ze willen een spannend boek met onverwachte plotwending. Ze willen boeken en films over sterke vrouwen, over disfunctionele gezinnen of over het feit dat het leven niet altijd zo uitpakt als je gehoopt had. Het lijkt ongelooflijk, maar die kennis zit niet in onze catalogi en is ook niet eenvoudig op internet te vinden. Waar hij wel zit? In de hoofden van bibliotheekmedewerkers en andere veellezers en filmliefhebbers.
Crowdsourcing
Ter ondersteuning van de verhalencoach wordt daarom een netwerk van lezers en filmkenners opgezet, dat zowel uit collega’s als uit externen bestaat. Via
crowdsourcing willen we vragen uitzetten en tips binnenhalen: ken jij een roman rond het thema verlatingsangst? Of: welke films gaan over motiverende leraren?
De adviezen die de verhalencoach geeft, gaan we vervolgens digitaal opslaan. Om ze opnieuw te gebruiken, maar ook om bijzondere lijstjes te genereren die via allerlei kanalen gedistribueerd kunnen worden: via de digitale bibliotheek, andere websites, sociale media, (online) magazines et cetera.
De Verhalencoach levert dus ook waardevolle content op voor de digitale bibliotheek. Het sluit perfect aan bij
Interface (PDF), de visienotitie van de VOB-commissie Digitale Bibliotheek. Daarin draait het immers om het creëren van meerwaarde, om het ontwikkelen van onderscheidende kennis en kwaliteit. Dit alles in cocreatie met gebruikers. Dat is precies wat we gaan doen in
De Verhalencoach.
Opleiding
Een paar bibliotheken hebben al aangegeven
De Verhalencoach te willen introduceren, maar er is ruimte voor nog enkele bibliotheken. Ons streven is de dienst dit jaar bij zes tot acht bibliotheken in te voeren. De betreffende medewerkers krijgen een opleiding tot verhalencoach. In de praktijk bestaat dat uit een training van een dag, plus een aantal oefengesprekken. Omdat we al een tijdje bezig zijn, is al veel materiaal beschikbaar. Aanpak en werkwijze zijn beschreven, er zijn kant-en-klare formats voor het advies, templates voor pr-materiaal en persberichten et cetera.
Om verhalencoach te kunnen worden, hoef je echt niet over een enorme titelkennis te beschikken. Daarvoor kun je immers terugvallen op het netwerk van veellezers en filmliefhebbers. Wel belangrijk is dat je werkelijk geïnteresseerd bent in de klant. Dat betekent: goed luisteren en je in de ander verplaatsen.
Ondertussen zijn wij in gesprek met Bibliotheek.nl om uit te vinden hoe we titels kunnen voorzien van nieuwe tags, zoals ‘sterke vrouwen’, ‘verlatingsangst’ of ‘motiverende leraren’. Daarbij zullen we ook onderzoeken in hoeverre we de aanbevelingsmachine
Whichbook.net als instrument kunnen inzetten. Die zou goed van pas kunnen komen bij de meer eenduidige vragen, zoals: ‘ik wil een boek met onverwachte plotwending’.
Meerwaarde
De Verhalencoach heeft alles in zich: door de nieuwe, persoonlijke benadering is het zeer klantgericht; het speelt in op de behoefte om lees- en kijkervaringen te delen; het is crossmediaal en het is flexibel. Een verhalencoach kan immers op elke gewenste plek spreekuur houden en is niet gebonden aan een bibliotheekgebouw.
Maar bovenal is het een sterke profilering van de inhoudelijke kennis van de bibliotheek. Wij vinden dat de bibliotheek er ook is om de blik van de klant te verruimen, om de klant op andere gedachten te brengen, om de klant te laten ontdekken wat hem raakt. De verhalencoach heeft de kennis en de aandacht om mensen te helpen verbanden te ontdekken in hun lees- en kijkgewoonten. Het is een filter in de overvloed, een tegenwicht tegen onpersoonlijke zoekmachines en bestselleritis. Echte meerwaarde dus en daarom de investering dubbel en dwars waard.
Belangstelling? Stuur een mail naar joyce.sternheim@biblioservice.nl
Tekst: Joyce Sternheim & Pieter Offermans
Biblioservice Gelderland
Beeldmateriaal met dank aan Bibliotheek Veluwezoom
Welmoed Bijlsma: eerste verhalencoach van Nederland
Welmoed Bijlsma houdt sinds de zomer van 2011 als eerste verhalencoach van Nederland elke donderdag spreekuur in vestiging Dieren van de Bibliotheek Veluwezoom. Het gaat om een pilot die mede mogelijk is gemaakt dankzij subsidie van de provincie Gelderland.
Wat zijn haar ervaringen tot dusver?
Bijlsma: ‘In de praktijk werkt het zo dat mensen via onze website een afspraak maken voor een gesprek. Ik neem dan via e-mail contact op met vragen over bijvoorbeeld hun voorkeuren en over de boeken, films en dergelijke die indruk hebben gemaakt. Daarbij kunnen allerlei vragen aan bod komen, zoals: welke boeken en films zijn de klant bijgebleven? Waarom is dat zo en wat zegt het over diens persoonlijke belangstelling? Maar ook over hoe mensen zoeken naar informatie of rondkijken in een bibliotheek. Dat alles om er achter te komen hoe mensen tot hun keuze van boeken komen. Op basis daarvan probeer ik materiaal te vinden, dat ik alvast klaarleg voor het gesprek met de klant. Vervolgens ontvang ik de betreffende klant dan op donderdag in mijn hoekje in de bibliotheek om in een persoonlijk gesprek van ongeveer drie kwartier samen met hem zijn lees- en kijkhistorie te verkennen. Aan de hand van deze en andere vragen maak ik dan een analyse. Na afloop volgt een advies met boeken, films en dergelijke die passen bij persoonlijkheid, levensfase en interesses van de klant. De mensen krijgen dan een mapje mee met daarin alle informatie. Dit advies maak ik niet alleen, maar samen met collega’s, die suggesties geven die aansluiten bij de analyse. Het is voor een verhalencoach natuurlijk wel handig om een brede kennis te hebben.
Het bijzondere aan het project vind ik dat je als bibliothecaris op een andere manier met de collectie omgaat. Het gaat heel sterk om dat waar het bibliotheekvak in wezen om gaat: je inhoudelijke kennis van de collectie. Over het algemeen gaat het traditioneel vaak vooral over de plaatsing en het uitlenen van materialen, maar nu ga je aan de slag met je inhoudelijke kennis van de collectie. Je hele collectie wordt zogezegd “dieper” en als het ware weer ontsloten omdat het verder gaat dan alleen de veel uitgeleende bestsellers. En het gaat niet alleen om onze eigen bibliotheekcollectie, maar je kijkt ook daarbuiten. Ik wijs mensen bijvoorbeeld ook wel eens op een museum dat aansluit bij hun belangstelling. Zo heb ik een mevrouw eens gewezen op het Textielmuseum in Tilburg en ik kon merken dat ze daar nog nooit aan gedacht had en er aangenaam verrast door was.
We hebben vrij veel energie gestoken in de PR rond het project. Zo hebben we bijvoorbeeld kaarten verspreid met daarop een QR-code, via welke mensen direct terechtkomen bij het aanmeldingsformulier voor de Verhalencoach op onze website. En de belangstelling valt me niet tegen; er komen elke donderdag toch wel 1 à 2 mensen voor een gesprek. Bijzonder vind ik dat je merkt dat mensen er ontzettend blij mee zijn, zelfs zozeer dat ze soms hele brieven sturen over wat het voor hen betekent.
Het project is ook voor ons waardevol omdat we via de gesprekken bepaalde feedback van onze klanten krijgen. Zo merkte ik bijvoorbeeld dat veel mensen eigenlijk niet weten dat er luisterboeken bestaan, wat voor ons weer tot de conclusie kan leiden dat we die misschien wat meer onder de aandacht moeten brengen. Je leert er je klant beter door kennen. Het kan je als bibliotheek aanzetten tot het gaan nadenken over de manieren waarop je je collectie ontsluit, om beter aan te sluiten bij de wensen van de klant.
Ik begin nu ook te merken dat er vaak overeenkomsten zijn in wat mensen interesseert. Het is dan ook de bedoeling dat de adviezen via bepaalde tags en dergelijke meer generiek toegankelijk gemaakt worden. Maar dat is niet makkelijk omdat het toch vaak om een persoonlijk verhaal gaat en onze bibliotheeksystemen er nog niet op ingericht zijn om de collectie toegankelijk te maken via bepaalde tags als bijvoorbeeld “sterke vrouw” of “motiverende leraren”.’
Tekst: Bart Janssen |