Het bevorderen van het leesplezier was én is het hoofddoel van BoekStart. ‘Plezier in lezen leidt tot een betere taal- en spraakontwikkeling. Het is dus belangrijk dat kinderen ontdekken hoe leuk boekjes zijn’, vertelt Julienne van den Heuvel, projectleider namens SIOB. ‘Met BoekStart stimuleren we ouders te starten met voorlezen als kinderen nog heel jong zijn.’

Koffertje
De basis van BoekStart wordt gevormd door BoekStart voor baby’s, dat sinds de landelijke invoering in 2009 een vaste plaats in de bibliotheeksector heeft veroverd: ruim 95% van de vestigingen doet mee. ‘Dit is het laatste jaar dat bibliotheken zich nog kunnen aanmelden; we verwachten dat het percentage deelnemers oploopt tot zo'n 99%’, zegt Marijke Bos, projectleider namens Stichting Lezen.
Gemeenten sturen ouders van pasgeborenen een brief, waarin ze hen uitnodigen om een rood koffertje met leesmaterialen op te halen bij de lokale bibliotheek. Als ze dat doen, wordt hun kind automatisch gratis lid van de bibliotheek. In 2009 haalde 29% van de ouders het koffertje op; inmiddels 41%. ‘Ouders en andere gezinsleden worden ook geregeld meteen lid’, weet Bos.

Kinderopvang
Sinds 2011 wordt BoekStart ook uitgerold via kinderdagverblijven en peuterspeelzalen. BoekStart in de kinderopvang heeft als doel om kinderen van 0 tot 4 jaar via kindercentra intensief met boeken en lezen in aanraking te brengen door hen te binden aan de bibliotheek. Iedere deelnemende bibliotheek krijgt 2400 euro om het programma uit te voeren op het kindercentrum, bijvoorbeeld om een aantrekkelijke leesplek in te richten met een goede basiscollectie. Daarnaast leidt de bibliotheek een pedagogisch medewerker op tot voorleescoördinator en krijgen alle medewerkers een training interactief voorlezen. Bovendien wordt een voorleesplan opgesteld, dat deel uitmaakt van het pedagogisch beleid.

Uit onderzoek van de Stichting Lezen (2012) komt naar voren dat deelname aan BoekStart lijkt te leiden tot een verbetering van het voorleesklimaat en de professionaliteit op het gebied van voorlezen. ‘Pedagogisch medewerkers zijn enthousiast als ze merken dat zelfs kindjes van een maand of vier al genieten van bijvoorbeeld een rijmpje tijdens het verschonen’, zegt Van den Heuvel. ‘BoekStart helpt bij het profileren van de bibliotheek als deskundige partner op het gebied van taal- en leesbeleid in een lokaal leesbevorderingsnetwerk.’ In zo’n netwerk trekken bibliotheken op met partners als gemeenten, consultatiebureaus, kinderopvang.
Het streven is dat alle basisbibliotheken die aan BoekStart meedoen ook ervaring opdoen met BoekStart in de kinderopvang. ‘We liggen op koers: 50% doet al mee’, zegt Bos. ‘Tot 1 juli kunnen de bibliotheken via de PSO bij ons nog nieuwe aanvragen indienen. Ik verwacht zeker dat we eind 2013 op 500 kinderopvanglocaties uitkomen.’

Effecten
De Universiteit Leiden doet onderzoek naar de effecten van BoekStart. Wetenschappers volgden een groep BoekStartbaby's 2,5 jaar lang. Uit een tussentijdse meting in 2011 bleek onder meer dat deze kinderen vaker naar de bibliotheek komen en vaker zelf vragen om voorgelezen te worden. Van den Heuvel: ‘Dat zegt wel iets over het leesplezier.’
Onlangs is de laatste meting geweest, waarbij is onderzocht of BoekStartkinderen, die inmiddels een jaar of drie zijn, een grotere woordenschat hebben dan de kinderen uit de controlegroep. Een grotere woordenschat is een indicatie van een betere taalontwikkeling en heeft grote invloed op het leren lezen. De uitkomsten worden eind 2013 verwacht.

Daarnaast wordt binnenkort geëvalueerd of BoekStart ook via boekhandels onder de aandacht gebracht kan worden. ‘Er is een pilot geweest’, vertelt Bos, ‘waarbij boekhandelaars hun babycollectie prominent presenteerden onder de slogan: “BoekStart, het ideale kraamcadeau.” We gaan ze vragen of ze merken dat er sindsdien meer vraag is naar babyboekjes.’ Van den Heuvel: ‘We zien sowieso dat uitgeverijen meer en betere babyboeken op de markt brengen. Ze merken dat er interesse voor bestaat. Dat wij een lijst hebben gemaakt met criteria waaraan zo’n boekje moet voldoen, helpt ook. Het geeft auteurs en illustratoren handvatten.’

Tot 2015 en verder
BoekStart is onderdeel van Kunst van Lezen, een initiatief van het ministerie van OCW (uitgevoerd door Stichting Lezen en SIOB) dat loopt tot eind 2015. Voor BoekStart is jaarlijks circa 1,15 miljoen euro beschikbaar. Kunst van Lezen kent nog twee onderdelen: de Bibliotheek op school (voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs) en structurele netwerkvorming rondom leesbevordering. ‘De onderdelen hangen samen’, legt Bos uit. ‘BoekStart is het begin van de doorgaande leeslijn, de Bibliotheek op school de volgende stap. En het netwerk zorgt dat de programma’s goed worden uitgevoerd en op elkaar aansluiten.’

De komende tijd gaat BoekStart extra inzetten op het verstevigen van de doorgaande lijn. Zo komt er in het koffertje een kartonnen boekje voor de iets oudere kinderen. Daarnaast is het vergroten van de ouderbetrokkenheid een speerpunt. ‘Kinderen van ouders die veel (voor)lezen en een rijk gevulde boekenkast hebben, lezen zelf meer, zijn leesvaardiger en schoppen het verder in het onderwijs’, zegt Van den Heuvel. ‘We vragen bibliotheken en kinderopvangorganisaties daarom nadrukkelijk om ouders bij BoekStart te betrekken. Daarnaast hebben we met het peuterblad Pippo afgesproken dat wij een speciaal BoekStartkatern maken in hun themanummer over voorlezen. BoekStartouders kunnen dat gratis ophalen in de bibliotheek, als vervolg op het BoekStartkoffertje.’

De komende anderhalf jaar wil BoekStart brochures over de wetenschappelijke resultaten van het programma bij de partners onder de aandacht brengen. ‘Gunstige uitkomsten zullen met name gemeenten er wellicht makkelijker van overtuigen in BoekStart te investeren’, zegt Van den Heuvel. ‘We verwachten overigens dat er minder geld nodig zal zijn, omdat BoekStart na 2015 hopelijk bekend is bij alle bibliotheken en het merendeel van de kinderopvangorganisaties. Zij zullen het programma dan grotendeels zelfstandig kunnen “draaien”, al blijft enige landelijke coördinatie wenselijk, onder meer voor het onderhouden van contacten met landelijke organisaties, onderzoek en het ontwikkelen van materialen.’

Links: voorleesrecord Ruben Nicolai. Rechts: BoekStartkaravaan

Festiviteiten
Om te vieren dat BoekStart vijf jaar bestaat, is voor het eerst een 'Babyboekje van het Jaar' gekozen: Nijntje en de wilde dieren. Deze verkiezing zal voortaan iedere twee jaar plaatsvinden. Ook heeft er een inspiratiedag plaatsgevonden, waarbij bibliotheken hun goede voorbeelden met elkaar deelden. Verder trekt de BoekStartkaravaan door het land met muziek, voorleesactiviteiten en dans. Op 26 juni stopte de karavaan bij de Bibliotheek Utrecht, waar 327 baby’s en hun ouders onder leiding van Ruben Nicolai meededen aan het record voorlezen aan baby’s.

Tekst: Femke van den Berg
Foto's met dank aan SIOB

Opbrengsten BoekStart in de kinderopvang voor de bibliotheek Meer bibliotheekleden: stijging aantal peuterleden en aantal abonnementen van kinderopvangorganisaties. Meer expertise in huis: BoekStart biedt bibliotheekmedewerkers trainingen aan om hun kennis van voorlezen en kinderboeken uit te breiden. Verhoging afname diensten: BoekStart zorgt voor borging in beleid van de kinderopvang, waardoor de bibliotheek kan rekenen op langdurige samenwerking. Zichtbaarheid: de bibliotheek bindt met BoekStart verschillende organisaties aan zich. Aanboren nieuwe middelen: door kinderopvang en gemeente aan zich te binden als structurele partners, krijgt de bibliotheek een stem in de invulling van gemeentelijk beleid.