Dit staat te lezen in het Jaarplan 2014 (pdf) van BNL. Het is het laatste BNL-plan, omdat BNL ingaand 2015 geïntegreerd wordt in de Koninklijke Bibliotheek (KB) en de voorbereidingen voor die integratie al in volle gang zijn, aan de hand van een Plan van aanpak.

In het Jaarplan, dat met de begroting (Word-document) van ca. € 23 miljoen aan inkomsten en uitgaven inmiddels goedgekeurd is door de formele opdrachtgever Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB), staat ook dat het scherp formuleren van de functionele behoefte van 'de digitale bibliotheek' voor zowel OCW (via het SIOB) als de lokale bibliotheken lastig blijkt te zijn. 'Met andere woorden: het opdrachtgeverschap is diffuus en mist daardoor de concreetheid die BNL wel nodig heeft. De consequentie hiervan is dat BNL in de praktijk een grote rol speelt in het definiëren van haar eigen opdracht en dat er in het verleden maatwerk is geleverd', aldus het Jaarplan. Zoals bekend wordt ook opdrachtgever SIOB dit jaar geïntegreerd in de KB.

Doelstellingen 2014
Het Jaarplan beschrijft eerst het strategische kader en laat dan zien wat de doelstellingen en speerpunten voor 2014 zijn. Aan concrete producten en diensten gaat het om vier zaken: het inmiddels op 21 januari gelanceerde e-bookplatform, de NBC+, de Website as a Service (WaaS) en het Datawarehouse (DWH).

Eigen 'frontend' aansluiten
Het Jaarplan laat zien dat de NBC+ een 'backend' is. Op het Application Programming Interface (API) van dit backend kunnen externe partijen/leveranciers zelf hun 'frontend' (bedoeld voor de gebruiker) aansluiten. Het Jaarplan zegt: 'BNL levert een standaard-API, waarop externe partijen onder bepaalde voorwaarden hun product kunnen baseren. Als een bibliotheek maatwerk wil, dan kan door de externe partij/leverancier worden opgepakt.'
In een schemaatje laat het Jaarplan als bestaand frontend zien de Aquabrowser Library+ (ABL+) van leverancier Serial Solutions en de publiekscatalogi van de Integrated Library Systems (ILS, ofwel de lokale/regionale automatiseringssystemen).

'Geïntegreerde bibliotheek' bespreekpunt
Het Jaarplan gaat in het strategisch kader in op het door het SIOB gelanceerde begrip 'de geïntegreerde bibliotheek', waarbij fysieke (lokale) en digitale (landelijke) dienstverlening elkaar versterken. 'Deze versterking wordt door de nieuwe Bibliotheekwet ondersteund, maar is niet formeel vastgelegd als verplichting voor de uitvoerder van de digitale bibliotheek vanaf 2015, de KB. Vooralsnog gaat BNL wel uit van deze geïntegreerde benadering, zodat haar dienstverlening zich ook richt op lokale bibliotheken en deze bibliotheken op hun beurt ook de digitale bibliotheek inzetten en "voeden". Voortzetting hiervan is een bespreekpunt in het kader van de integratie KB/BNL, waarbij ook SIOB en Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) worden betrokken', zegt het Jaarplan.

Eind 2016 gereed
Het Jaarplan definieert als toekomstbeeld de digitale bibliotheek als een voorziening die online is, centraal, compleet en direct beschikbaar, ofwel: 'een online-ontmoetingsplaats voor alle Nederlanders waar gebruikers via een gebruikersvriendelijk portal met aantrekkelijke diensten informatie kunnen zoeken in, over en rond (context) de volledige fysieke en digitale Collectie Nederland en rijke digitale content direct kunnen gebruiken (vrij, binnen lidmaatschap of al dan niet tegen additionele betaling).' BNL verwacht dat deze digitale bibliotheek eind 2016 gereed kan zijn – dat wil zeggen: de basisfaciliteiten kan bieden zoals die geschetst zijn in de oorspronkelijke uitgangspunten van de Agenda voor de Toekomst. Maar jaarlijks zal modificatie en innovatie nodig zijn, een digitale bibliotheek is nooit 'af'. Die Agenda-uitgangspunten waren: vergroten van het bereik onder het publiek en het verbeteren van het aanbod en de dienstverlening.

Afhankelijkheden
Zoals BNL vaker heeft gedaan, worden nog weer eens de vele afhankelijkheden geschetst: de formele opdracht van OCW/SIOB, de behoeften van de bibliotheken, de technologische ontwikkelingen en de marktontwikkelingen. Een collectieve digitale bibliotheek is een shared service die alleen kan werken bij de gratie van een gestandaardiseerd aanbod. Maar anderzijds vertegenwoordigen de lokale bibliotheken de eindgebruikers (leden) en is aansluiting op lokale behoeften cruciaal om deze leden te bereiken.
Het Jaarplan geeft aan dat er per functionaliteit altijd twee, drie of meerdere leveranciers betrokken zijn. In het voorbeeld 'e-books laten lenen via de NBC+' heeft BNL te maken met minimaal tien verschillende bedrijven, met 5 projectleiders en 3 productmanagers.
'De context waarin BNL de digitale bibliotheek moet realiseren is complex en qua governance nog niet op orde.'

Evaluatie en advies
'BNL zal in de loop van 2014 komen met een uitgebreidere evaluatie en een advies voor de (onder andere de inrichting van de governance in de) nieuwe fase, waarin de KB de digitale bibliotheek tot wasdom gaat brengen', schrijft het Jaarplan. Vooruitlopend op de integratie wil BNL een duidelijker splitsing aanbrengen tussen het ontwikkelen van de centrale digitale bibliotheek en de dienstverlening aan bibliotheken. BNL stelt de services (API’s) ter beschikking aan bibliotheken en partners om de (fysieke) dienstverlening vanuit het digitale domein te ondersteunen. 'Het is niet zozeer de opzet dat BNL lokale initiatieven subsidieert of betaalt, maar wel vanuit de collectieve infrastructuur faciliteert.'

NBC+ 3 maart (voorlopig)
Voor 2014 staan naast het al gelanceerde e-bookplatform o.a. op de rol: in maart de lancering van de NBC+ in de Openbare Bibliotheek Amsterdam (voorlopige datum: 3 maart), 'start e-bookpluspakket' in tweede kwartaal, de WaaS 2.0. ook in tweede kwartaal, 'e-books zoeken in NBC+' in derde kwartaal en 'nieuwe versie DWH' in het vierde kwartaal.

WaaS 2.0.
Tijdens de klantenmiddag op 25 september 2013 werd al gemeld dat er een WaaS 2.0 komt met een collectief portal. Voor bibliotheken zijn er drie keuzemogelijkheden: de portalvariant (veel uitbesteed, alleen lokale inhoud toevoegen), de lokale WaaS-variant (hosting en beheer uitbesteed, maar eigen website en eigen webredactie) en de eigen CMS-variant (eigen Content Management Systeem koppelen aan de landelijke infrastructuur). De keus is een kwestie van de vraag hoeveel eigen autonomie een bibliotheek op dit gebied wil hebben en hoeveel kosten zij daarvoor wil maken. De nieuwe WaaS biedt meer gebruiksgemak en is door BNL beter en goedkoper te onderhouden.

Over de NBC+, die ook landelijke bronnen en een eerste DBpedia gaat ontsluiten, is al opgemerkt dat zij in feite een 'backend' is en dat het 'frontend' (datgene wat de gebruiker op z’n scherm krijgt) een kwestie is van keuzes van bibliotheken en externe leveranciers.

Leveren en aanvragen e-books
Het e-bookplatform kent een leversysteem en een ordersysteem. CB Logistics (v/h Centraal Boekhuis) zorgt voor de bouw en beheer van het leversysteem. Het ordersysteem (dat de aanvragen van e-books afhandelt) is onderdeel van de BNL-infrastructuur. In het tweede kwartaal komt het e-bookpluspakket (voor e-books tussen 1 en 3 jaar) erbij. Gebruikers betalen € 20 om 18 e-books te mogen lenen.

DWH achtergebleven
Gebruik van het DWH (Datawarehouse) is achtergebleven bij de verwachtingen. Dit heeft onder andere te maken met het feit dat PSO’s uit hun automatiseringssystemen data van bibliotheken in bulk aanleveren, terwijl het systeem ontworpen is om data per bibliotheek te verwerken. Ook is de dataset waaruit rapportages kunnen worden samengesteld nog relatief klein. Verder speelt mee dat verschillende PSO’s een systeem in gebruik hebben dat functioneel een gedeeltelijke overlap heeft met het DWH.
BNL richt zich in 2014 op verbetering van de aanleverprocedures en uitbreiding van de dataset, verrijkingstabellen en rapportagemogelijkheden.

Het Jaarplan 2014 is op te vragen bij BNL.

Tekst: Wim Keizer