Als onderwerp van de mail wordt gemeld: ‘Belangrijk: informatie voor de gemeentesecretaris: “De transformatie van de bibliotheek”.’

Al eerder was het Eindhovense Questum actief met een advies voor de Brabantse gemeente Someren. Bibliotheekblad.nl berichtte erover op 13 februari. De gemeenteraad besloot echter het voorstel van B&W te verwerpen om akkoord te gaan met het advies van Questum. Zie bericht op 17 februari.

‘Verantwoord bezuinigen’
De inhoud van de brief aan gemeenten (geanonimiseerd door middel van <…>) luidt: ‘In 2015 treedt de nieuwe Bibliotheekwet in werking. Als gevolg van deze wet wordt de digitale bibliotheek voortaan door het Rijk georganiseerd (die gefinancierd wordt middels een uitname uit het gemeentefonds). De nieuwe Bibliotheekwet biedt de gemeente <naam gemeente> nieuwe mogelijkheden om verantwoord te bezuinigingen. De gemeente krijgt de ruimte om de functies van de lokale bibliotheek naar eigen inzicht in te vullen.
Questum transformeert de functies van de bibliotheek naar eigentijdse vormen. Wij bieden innovatieve formules voor taal- & leesbevordering, mediawijsheid en educatie. <Naam gemeente> krijgt daarmee een toekomstbestendig én betaalbaar alternatief voor de klassieke uitleenbibliotheek:
→ Het budget voor de bibliotheek in <naam gemeente> bedraagt <bibliotheekbudget gemeente> (2013 CBS).
→ Wij zouden de <aantal> basisscholen in uw gemeente kunnen voorzien van royale schoolbibliotheken en hoogwaardige mediapedagogische expertise. Daarnaast kunnen wij nieuwe bibliotheekvormen voor volwassenen in <naam gemeente> introduceren. Onze aanpak vergt een jaarlijks budget van ongeveer <bedrag>, een besparing van <percentage> per jaar!
→ Voor dit bedrag beschikken de leerlingen dan over zo'n <aantal> actuele boeken! Ook leidt onze aanpak tot een versterking en vernieuwing van het onderwijs door het inzetten van mediapedagogen op de scholen. Hierdoor worden (taal)achterstanden beperkt en nieuwe media vakkundig geïntroduceerd en begeleid. De mediapedagoog is een - in samenwerking met Hogeschool Windesheim - opgeleide post-hbo professional.
Wilt u het College een gefundeerd en verrassend antwoord kunnen geven op de vraag "bezuinigen op het zwembad of op de bibliotheek?" Bezoek dan onze website www.questum.nl en maak hier kennis met onze ideeën en oplossingen. Of maak direct een afspraak met een van onze ambassadeurs.’

Aan de brief is toegevoegd wie de ‘Questum-ambassadeur’ in de regio is. Ook kan rechtstreeks contact worden opgenomen met Thijs Kuipers.

VOB-advies
De Vereniging van Openbare Bibliotheken spreekt op haar website in een tekst over 'nieuwe toetreders' over een ‘agressieve wervingscampagne’. De VOB laat onderzoeken ‘of deze bijzondere manier van prijsvergelijkende reclame is toegestaan.’

Op verzoek van verschillende VOB-leden wil de VOB een dezer dagen een tekst met de unique selling points van een openbare bibliotheek publiceren . De VOB adviseert bibliotheken op dit moment actief contacten te onderhouden met de gemeente en in dialoog te zijn met de fracties in de gemeenteraad.
De VOB meldt daarbij dat ‘het van belang is te weten dat:
• commerciële partijen onder een ander btw-regime vallen dan openbare bibliotheken als publieke voorziening;
• commerciële partijen niet onder het leenrecht vallen, maar onder het verhuurrecht (de exceptie voor bibliotheken inzake het leenrecht in de auteursrechtwet geldt uitsluitend voor niet commerciële partijen!);
• commerciële partijen niet zonder meer gebruik kunnen maken van de collectieve campagnes van de CPNB (zoals Nederland Leest);
• En dat de cao Openbare Bibliotheken algemeen verbindend is verklaard. Dit laatste betekent dat werkgevers die bibliotheekwerk aanbieden gehouden zijn deze cao toe te passen. Of ze moeten daartoe op basis van een daartoe ingediend verzoek een ontheffing verkregen hebben.
De VOB laat op dit moment deze en andere zaken verder onderzoeken en uitwerken in het kader van het organiseren van een level playing field’, aldus de VOB, die ook met een handreiking ‘Aanbesteden van bibliotheekwerk’ komt.

Voorlopig VOB-standpunt
De VOB meldt verder: ‘Het bestuur van de VOB heeft in 2013 een voorlopig standpunt bepaald over het toetreden van nieuwe partijen in de branche openbare bibliotheken. Dit standpunt kan mogelijk nog kan wijzigen nadat er nader juridisch advies is ingewonnen. U kunt het voorlopige standpunt “Nieuwe toetreders in branche openbare bibliotheken'’ downloaden nadat u bent ingelogd. Het bestuur heeft het bureau opdracht gegeven de condities van een level playing field nader uit te werken. De VOB heeft daarnaast het project “Versterken concurrentievermogen” opgezet.’

‘Blij met stellingname’
Op de vraag aan Thijs Kuipers wat hij vindt van het VOB-standpunt, antwoordt hij: ‘We zijn blij met de stellingname van de VOB (net als de Minister en de VNG) “dat uitsluiten van .. nieuwe toetreders niet wenselijk is...”. In een open verhouding kunnen gemeenten zelf kiezen welk aanbod het beste aansluit bij de lokale behoeften. We hebben daartoe uiteraard voortvarend en actief een aantal gemeenten geïnformeerd over ons aanbod dat voor hen mogelijk interessant kan zijn.’

Raad van Advies
Frank Huysmans, bijzonder hoogleraar Bibliotheekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam en zelfstandig adviseur op het terrein van innovatie van de publieke informatievoorziening (www.warekennis.nl) zit bij Questum in de Raad van Advies.
Op 1 april verscheen een blog van zijn hand met de kop ‘Commercieel bibliotheekwerk: doel heiligt middelen’. Hij schrijft daarin ook over Questum en zegt: ‘Als u in de buurt van Eindhoven woont of de site van Bibliotheekblad bijhoudt, zal het u niet zijn ontgaan dat de start van het bedrijf Questum nogal wat beroering heeft veroorzaakt. De onrust die in het Brabantse land ontstond, hield ermee verband dat Questum zich positioneerde als concurrent van de openbare bibliotheek. Wim Keizer meldde dat ik adviseur van Questum ben. Bijgevolg ontving ik de dagen erna uit het Brabantse verontruste mails van bibliotheekvrienden die beleefd doch dringend toelichting vroegen waarom ik me met een concurrent had ingelaten’, aldus Huysmans.

‘Prima naast elkaar’
Hij zegt verder: ‘Wat ik van de gebeurtenissen en ontwikkelingen in Someren vind, doet eigenlijk niet ter zake, maar ik wil hier wel kwijt dat ik van mening ben dat de openbare bibliotheek, Questum, Karmac en alle andere bedrijven die nog gaan komen prima naast elkaar kunnen bestaan zonder dat de kwaliteit van het openbaar bibliotheekwerk eronder lijdt. Het zou best kunnen dat er na Waterland en Buren meer gemeenten gaan komen die de plaatselijke Stichting Openbare Bibliotheek de wacht aanzeggen en met Karmac (voor de uitleenfunctie) en/of met Questum (voor de maatschappelijk-educatieve dienstverlening) in zee gaan. Ik kan me ook voorstellen dat een openbare bibliotheek Questum in de arm neemt om een bepaald deel van haar taken te verrichten waarin het bedrijf zich specialiseert.
Het is aan de bibliotheekorganisaties om de handschoen op te pakken. Hoe? Door aan te tonen dat de gemeente bij hen voor hetzelfde of iets meer geld beter af is. Ik denk dat dit de prikkel die het openbaar bibliotheekwerk in Nederland op dit moment nodig heeft. Ik hoor veel mensen klagen over de inertie en het uitblijven van inhoudelijke vernieuwing van het bibliotheekwerk in hun eigen organisatie. Bedrijvigheid (denk ook aan het Delftse DOKLAB) kan de boel eens lekker opschudden.
Als gesubsidieerde organisaties hebben de bibliotheken vooralsnog een behoorlijke voorsprong op de commerciële organisaties die net komen kijken en het op eigen kracht moeten doen. Zoals ik het een bibliotheekdirecteur onlangs hoorde zeggen: ”Als wij als zwaar gesubsidieerde organisaties straks niet in staat zijn gebleken om het beter te doen dan de commercie, dan hebben we het echt aan onszelf te wijten.” En zo is het maar net.’
Tot zover Frank Huysmans.

Reacties
Het blogstuk van Huysmans riep reacties en reacties op reacties op. Dat het onderwerp ‘commerciële partijen’ de gemoederen bezig houdt, blijkt ook uit het gastblog van Wim Keizer van 21 maart, een blogbijdrage van Jeanine Deckers van 21 maart en blogbijdragen van Mark Deckers op 1 april en 3 april.