In een discussienotitie (pdf) worden vier alternatieven genoemd, twee plannen van Bibliotheek Helmond-Peel (kosten exclusief huisvesting € 315.000 resp. € 290.000), een plan van een lokale werkgroep “Behoud de Bieb” (€ 268.000) en een alternatief model van bureau Questum (€ 245.000).
Op 14 mei zal de commissie een opiniërende/adviserende sessie houden en op 1 of 2 juli moet de gemeenteraad een besluit nemen voor het beleid ingaand 2015.
Bibliotheek Helmond-Peel, Behoud de Bieb en Questum zijn 16 april uitgenodigd hun plannen toe te lichten. Bij de notitie zitten als bijlagen (in één document, pdf) stukken van de werkgroep, de Bibliotheek en Questum (met nog een reactie van de Bibliotheek).

Alternatief plan
B&W hadden Bibliotheek en werkgroep gevraagd te onderzoeken of hun plannen kunnen worden verweven. Daarnaast is aan Questum gevraagd deze plannen te beoordelen en een mogelijk alternatief in beeld te brengen. Dat alternatief gaat uit van sterke inzet op de educatieve functie. Daar zegt Questum over: ‘Het centrale vraagstuk is hoe de dienstverlening aan de jeugd te versterken (richting onderwijs te brengen én te innoveren) en tegelijkertijd een betaalbare sociaal-educatieve voorziening voor volwassenen overeind te houden. Dit alles binnen een fors gekrompen gemeentelijk budget. Door de relatief forse organisatie- en systeemkosten in de drie verschillende voorstellen, is deze combinatie van ambities niet realiseerbaar op de klassieke manier.
Daarbij kan in acht worden genomen dat de digitale bibliotheek vanaf 2015 een Rijksverantwoordelijkheid is. Vanuit de digitale bibliotheek (www.bibliotheek.nl) worden e-books en andere bibliothecaire ‘e-content’ aangeboden (download of streaming) voor e-reader, tablet, smartphone of computer. Voorts wordt via bibliotheek.nl een schat aan informatie ontsloten op het terrein van literatuur, (voor)lezen, boeken , educatieve activiteiten… Bibliotheek.nl staat open voor alle burgers, jong en oud, ongeacht of zij lid zijn van een lokale bibliotheek, onafhankelijk van de gemeente waarin zij wonen. Voor de uitrol of instandhouding van deze service is géén gemeentelijke financiële bijdrage benodigd (wel wordt hiertoe m.i.v. 2015 een bedrag aan het gemeentefonds onttrokken).
De nieuwe bibliotheekwet (ingangsdatum 1 januari 2015) biedt de gemeente de mogelijkheid om de invulling van de lokale bibliotheekfunctie naar eigen inzicht te organiseren.’

Uitlenen door vrijwilligers
Voor de uitleenfunctie schetst Questum als alternatief: ‘Uitgangspunt is, dat de roulatie van fysieke boeken moet kunnen voortbestaan zonder structurele gemeentelijke subsidie. De afgelopen jaren zijn op tal van plekken dergelijke modellen ontstaan waarbij burgers zelf de regie hebben genomen zoals Bookcrossing, Bibliobeek, Leeszaal Rotterdam-West en Books4life. Deze en vele andere initiatieven draaien voortreffelijk. Gedragen door enthousiaste vrijwilligers en tegen lage maatschappelijke kosten, wordt hier een ‘sociale bibliotheek nieuwe stijl’ gerund. Een prettige maatschappelijke ‘huiskamer’ met boeken, ruimte voor creativiteit, ontwikkeling en ontmoeting. Concreet stellen wij voor om een nieuw maatschappelijk initiatief met de werktitel ‘BiblioDeurne’ op te richten. BiblioDeurne is gevestigd op een aantrekkelijke locatie en heeft een ruime boekencollectie. Gebruik van BiblioDeurne staat open voor álle inwoners en vereist geen vaste contributie. BiblioDeurne is een sociale bibliotheek, van, voor en door de inwoners van Deurne gerund. Het werkt als een ideële boekwinkel waar (gebruikte) boeken worden verkocht tegen zeer bescheiden bedragen. De boekencollectie benadert qua omvang de boekencollectie van de huidige openbare bibliotheek. BiblioDeurne is aanzienlijk groter en beter gepresenteerd dan in een gebruikelijke kringloopwinkel. BiblioDeurne kent ruime openingstijden.
Voor een dergelijke formule is geen kostbaar uitleenbeheersysteem met ICT, administratie, logistiek, organisatie- en beheerskosten noodzakelijk. Bezoekers krijgen enkel het vriendelijke verzoek om (gekochte) boeken na gebruik weer in te leveren. Daarnaast worden inwoners van Deurne verzocht om overtollige boeken uit privécollecties beschikbaar te stellen aan BiblioDeurne. Gezien het onvoorstelbare aantal van 600.000 (!) actuele boeken dat volwassen inwoners van Deurne thuis in de kast hebben staan, moet dit geen enkel probleem zijn.
De verwachting is - ook op basis van eerdere ervaringen - dat het beschikbare aanbod van boeken de vraag ruimschoots zal overtreffen. Aan sociale minima kunnen boeken volledig gratis beschikbaar worden gesteld (vergelijkbaar met huidige minima-regeling).
BiblioDeurne zal afhankelijk zijn van vrijwilligers, zowel voor de vorming van een lokaal bestuur als voor het dagelijkse gastheerschap. Wij hopen en verwachten dat vele burgers, waaronder de werkgroep Behoud de Bieb hun steun en medewerking zullen uitspreken voor BiblioDeurne. Afhankelijk van de dynamiek van de vrijwilligers kan BiblioDeurne uitgroeien tot een knooppunt voor meer sociaal-educatieve activiteiten, plezierige ontmoeting en creativiteit. Voor de operationele exploitatie van een dergelijk concept is geen structurele subsidie nodig.’

Geen argumentatie
In haar reactie zegt de Bibliotheek dat in het Questum-rapport nergens beargumenteerd wordt waardoor de trend van daling van uitleningen aan jeugdige en volwassen gebruikers de komende jaren versneld zal doorzetten. ‘Het is dan ook onjuist om dit in de samenvatting te omschrijven dat het “aannemelijk” is dat deze trend doorzet. Dit is een van de vele voorbeelden van aannames die in het rapport worden gedaan.
In de samenvatting wordt door het adviesbureau aangegeven dat de uitleenbibliotheek zoals voorzien weinig toekomstbestendig is. In de visie van Bibliotheek Helmond – Peel (voorstel 2 van Bibliotheek Helmond – Peel) is dat toch geheel anders. Het gaat in ons voorstel immers niet om een uitleenbibliotheek maar een volwaardige, weliswaar kleinere dan nu, bibliotheek voor kinderen, jongeren en volwassenen met tevens een aanbod aan educatieve activiteiten.’

De volledige teksten staan in de genoemde bijlagen bij de discussienotitie (pdf).

Overigens heeft de Burgerpartij Transparant Deurne vragen gesteld over de wijze waarop Questum als adviseur bij de gemeente betrokken is geraakt.
Werkgroep Behoud de Bieb organiseerde op 10 april een bijeenkomst tijdens welke de standpunten van Bibliotheek Helmond-De Peel en Questum werden vergeleken 'voor zover punten bekend zijn uit het advies aan de gemeente Deurne op 14 maart. Deze standpunten worden getoetst aan de rapporten en begrotingen van de werkgroep zelf. ' Behoud de Bieb wijst er onder meer op dat men ook binnen het onderwijs niet enthousiast is over de, sterk op het onderwijs gerichte, plannen van de bibliotheek en Questum en verwijst daarbij naar een handtekeningenactie van basisscholen, die vorig jaar plaatsvond. 

Tekst: Wim Keizer