De VOB meldt op haar website dat Coen van Hoogdalem is aangesteld als ‘projectdirecteur Nationale Bibliotheekpas’ om te zorgen voor de gewenste versnelling in het als urgent aangemerkte project. In een artikel hierover op de VOB-site staat: ‘De uitvoering van de NBP stagneerde en uiteindelijk bleef uitsluitend Gastlenen fase 1 overeind. Die fase werd per 1 januari 2016 geïmplementeerd. Het zag er naar uit dat de NBP niet verder zou komen.’ Reden om te kiezen voor versnelling van onderaf. De VOB zegt: ‘Het gevoel van urgentie voor de branche om de NBP, vooral vanuit klantperspectief, door te ontwikkelen neemt alleen maar toe. Om daaraan tegemoet te komen, is er gezocht naar technische oplossingen die relatief eenvoudig en vooral snel te realiseren zijn. De bestaande ILS’en [Integrated Library Systems – red.] zijn daarvoor het beste vertrekpunt. Twee ILS-leveranciers, OCLC/HKA (BicatWise) en Infor (Vubis), hebben het lenen met één pas tenslotte al in een aantal provincies gerealiseerd. Het opschalen van die oplossing naar landelijk niveau ligt dan voor de hand. Om die reden heeft de VOB contact gezocht met OCLC/HKA, de leverancier die het grootste aantal bibliotheken in Nederland bedient. Dat contact resulteerde in een opdracht waardoor het lenen met één pas mogelijk wordt in de bibliotheken die BicatWise gebruiken. Deze opdracht moet rond 1 juli zijn afgerond. Vervolgens worden ook de Vubis-bibliotheken aangesloten. De planning is dat voor het eind van 2016 in alle bibliotheken die BicatWise of Vubis gebruiken het lenen met één pas en het terugbrengen in zowel de thuis- als de gastbibliotheek mogelijk is.’ De VOB meldt verder dat er een programma van eisen komt waarmee ook de overige systeemleveranciers kunnen aansluiten.

‘KB gevraagd voor input’
Over de relatie met de Koninklijke Bibliotheek (KB), die o.a. verantwoordelijk is voor het IAM (Identity and Access Management) dat een rol speelt bij de noodzakelijke gegevensuitwisseling voor fase1 van Gastlenen en ook zou gaan spelen voor fase 2* ervan, zegt de VOB dat er gesprekken met de KB zijn gestart: ‘De KB is gevraagd input te leveren voor de businesscase en wat betreft de technische aspecten wordt er gezamenlijk bekeken hoe de oplossingen passen in de landelijke digitale infrastructuur waar de KB verantwoordelijk voor is. Het is vanzelfsprekend niet de bedoeling dat er twee landelijke structuren naast elkaar gaan bestaan. De oplossing die voor de hand ligt is een hybride oplossing waarbij de klantverificatie loopt via IAM en de leentransactie via het ILS. ‘

Opdracht aan Paul Postma
Over de genoemde ‘business case’ zegt de VOB dat aan Paul Postma Marketing Consultancy (PPMC) de opdracht is verleend deze op te stellen. ‘De businesscase, die begin mei gereed is, geeft aanknopingspunten hoe de pas lokaal kan bijdragen aan ledenwerving en -behoud en welke klant- en maatschappelijke waarde met de pas wordt gerealiseerd. Vanuit klantperspectief is het concept simpel: “met mijn (Nationale) Bibliotheekpas heb ik toegang tot alle dienstverlening van alle openbare bibliotheken in Nederland, zowel fysiek als digitaal”.’
Tijdens de VOB-ledenvergadering van 11 december 2014 hield Paul Postma een presentatie (pdf) en zei hij o.a. dat de basisfunctie van een bibliotheek het uitlenen van boeken is. 'Praat daar niet met dedain over, dit is uw megafunctie. Organiseer het goed en efficiënt en doe andere dingen erbij, maar wees er trots op.’ Hij noemde toen een voorbeeld van een bedrijf waar de directie de core business stelselmatig verwaarloosde ten opzichte van zaken die directeuren interessanter vonden, maar die in wezen veel minder belangrijk waren voor dat bedrijf. Postma pleitte ten aanzien van de Bibliotheekpas wel voor uiterste simpelheid en een foutloze ICT-structuur.

Rapport verkenners is klaar
Uit betrouwbare bron vernam Bibliotheekblad.nl dat de KB ‘not amused’ was over de stap van de VOB. Inmiddels hebben ‘verkenners’ Job Cohen en Ton Brandenbarg hun conceptadvies voor de inrichting van het ledenconsortium aangeboden aan KB en VOB. Het doel van dat consortium is om binnen ‘het bibliotheeknetwerk’ de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het beheer en gebruik van klantgegevens te regelen. KB en VOB zeiden erover: ‘Beide organisaties moeten het eens zijn over de geschetste aanpak. Naar verwachting zullen de KB en VOB er voor het einde van de maand uit komen.’ Gevraagd om het rapport reageerden zowel VOB-directeur Cor Wijn als hoofd KB-Communicatie Christine Smittenaar dat het verkennersrapport nog niet openbaar gemaakt kan worden.

Opdracht aan OCLC/HKA
De brief van Van Hoogdalem aan de HKA-bibliotheken over ‘landelijk lenen’ bleek tijdens een BicatWise-gebruikersoverleg nog niet bij alle deelnemers bekend te zijn. HKA mailde de brief, die in handen is van Bibliotheekblad.nl, door. De inhoud luidt: ‘De Nationale Bibliotheekpas (NBP) is een sleutelproject uit “de Bibliotheek levert waarde”. Met de introductie van NBP fase 1 (werktitel Gastlenen) per 2 januari j.l. is er een belangrijke eerste stap gezet naar realisatie van de NBP. Inmiddels is het filmpje Gastlenen op YouTube meer dan 4000 keer bekeken. Maar we zijn er nog niet. Het uiteindelijke doel van de NBP is dat bibliotheekleden met één pas in heel Nederland van alle bibliotheekdiensten gebruik kunnen maken. In NBP fase 2 wordt gewerkt aan het met één pas kunnen lenen in meer bibliotheken. Die oplossing krijgt de werktitel “Landelijk Lenen” [niet te verwarren met Gastlenen fase 2 via IAM – red.]. Teneinde snelheid te maken heeft de VOB contact gezocht met OCLC/HKA met de vraag of “Landelijk Lenen” op basis van een landelijke Wise-server mogelijk is. Immers meer dan 65% van de bibliotheken heeft een BicatWise systeem. Die vraag is positief beantwoord waardoor de VOB aan OCLC/HKA de volgende opdracht heeft verstrekt:

• Realiseer Landelijk Lenen op basis van een landelijke Wise-server voor alle aangesloten BicatWise-bibliotheken/systemen.
• Maak Landelijke Lenen ook mogelijk voor bibliotheken met andere systemen.

Dat betekent OCLC/HKA het volgende gaat realiseren:

• De lenergegevens zijn zowel oproepbaar/beschikbaar in de thuisbibliotheek als in de gastbibliotheek (mits de lener zich in de gastbibliotheek heeft ingeschreven als gastklant).
• In de thuisbibliotheek zijn de uitleengegevens oproepbaar/beschikbaar van zowel de thuisbibliotheek als van de gastbibliotheek of meerdere gastbibliotheken (zowel in de baliecliënt als in MijnMenu)
• In de gastbibliotheek zijn alléén de uitleengegevens oproepbaar/beschikbaar van de betreffende gastbibliotheek (zowel in de baliecliënt als in MijnMenu).
• Wijzigingen in de lener- en uitleengegevens worden 's nachts gesynchroniseerd van de thuisbibliotheek naar de gastbibliotheek. Wijzigingen kunnen echter alléén gedaan worden in het thuissysteem.
• De gastbibliotheek hoeft geen extra pas meer te verstrekken en de geleende materialen kunnen worden ingeleverd in zowel de thuis- als de gastbibliotheek.

OCLC/HKA heeft Maaike Kelder aangesteld als projectleider om het bovenstaande te realiseren. Voor de inrichting van het systeem heeft zij de medewerking van de functionele beheerders van het systeem in jouw organisatie nodig. Mag ik je vragen om Maaike alle medewerking te verlenen. Landelijk Lenen kan dan voor alle BicatWise bibliotheken voor de zomer gerealiseerd zijn en dat betekent een grote vooruitgang in de dienstverlening aan onze bibliotheekleden.’ Tot zover de brief van Van Hoogdalem.

Eerdere berichtgeving over de NBP stond in het bericht van 22 oktober 2015 over de introductie van fase 1 van Gastlenen per 1 januari 2016.

*) Kort gezegd houdt fase 1 van Gastlenen in dat de pas van bibliotheek A ook bruikbaar is in B t/m Z, maar dat een lener daar een nieuwe pas krijgt als er een ander bibliotheeksysteem is dan in A. Verder moeten de materialen teruggebracht worden waar ze gehaald zijn.
In fase 2 van Gastlenen (via IAM van de KB) is er geen extra pas meer nodig en mag overal gehaald en teruggebracht worden.