In dit manifest - een voorstel van de Utrechtse bibliotheekdirecteur Ton van Vlimmeren - zullen in ieder geval inhoud en strekking van de drie moties verwoord staan die deze mede namens zijn collega's Erno de Groot (Eemland), Hans Derks ('s-Hertogenbosch), Dianne Weersink (Gelderland Zuid), Mari Nelissen (Oss), Theo Peeters (Theek5) en Adriaan van Geest (Haarlemmermeer) indiende. Hetzelfde geldt voor de motie van Hans van Velzen (directeur OBA). Beide moties werden met algemene stemmen (nul tegen en één onthouding) door de vergadering aangenomen.
Tien vereisten
In zijn motie formuleerde Van Velzen de tien vereisten voor de bibliotheekwet als volgt:
- Contributievrijdom tot achttien jaar.
- Elke gemeente houdt een voor alle inwoners goed bereikbare gecertificeerde bibliotheekvoorziening in stand.
- Samenhangend landelijk bibliotheeknetwerk met accent op collectie, samenwerking en innovatie.
- Fysieke bibliotheek is lokale verantwoordelijkheid/infrastructuur digitale bibliotheek landelijke verantwoordelijkheid.
- VOB verantwoordelijk voor inkoop van digitale content.
- Een nationale bibliotheekpas waarbij digitaal lidmaatschap altijd gekoppeld is aan fysieke bibliotheek.
- Openbare bibliotheken krijgen recht op uitlenen van e-books,
- Openbare bibliotheken spelen, met voldoende gekwalificeerd personeel, een hoofdrol in leesbevordering, mediawijsheid en bestrijding van laaggeletterdheid.
- Er komen landelijke financiële en gebruikscijfers.
- SIOB wordt als herkenbare eenheid ondergebracht bij de KB.
De motie van Ton van Vlimmeren en de zes andere directeuren bevat onder meer deze kernzin: 'De verplichting moet aan gemeenten opgelegd worden om in elke gemeente een openbare bibliotheek in stand te houden'. Ook wordt gesteld dat een gegarandeerde koppeling tussen fysieke bibliotheek en digitale producten noodzakelijk is voor het voortbestaan van het lokale bibliotheekwerk in Nederland. De indieners van de motie zijn van mening dat er binnen de wet aansluiting gezocht moet worden met andere beleidsterreinen zoals laaggeletterdheid, onderwijs, de breed geïnformeerde burger enz. in plaats van de bibliotheek te karakteriseren als louter een boekdistributie-organisatie; dit vooral in verband met de toekomstbestendigheid van de wet. Daarnaast bepleiten zij aanpassing van de auteurswet met een bepaling waardoor digitaal vastgelegde werken onder dezelfde voorwaarden als papieren werken kunnen worden uitgeleend c.q. gedistribueerd, in een vorm zoals die ook in andere Europese landen gebruikelijk is. De indieners van de motie vinden het zorgwekkend dat de insteek van de thans circulerende concept wettekst ('versie 18') zich concentreert op het veilig stellen van de digitale bibliotheek en niet of nauwelijks verbinding zoekt met het bestaande netwerk van openbare bibliotheken. Ook willen zij dat de VOB intensiever betrokken raakt bij de totstandkoming van de wet, een wens die door het bestuur werd gehonoreerd in de vorm van uitbreiding van de Taskforce met twee personen, terugkoppeling richting leden van manifest en de VOB-reactie op de komende consultatie van de concept wettekst (versie 19?) door OCW, die in april verwacht wordt, met daaraan voorfagaand mogelijk een nieuwe ledenraadpleging.
PSO's
Namens de PSO's sprak Tineke van Ham (directeur Rijnbrink Groep) de behoefte uit dat ook de positie en functies van de provinciale service-organisaties (collecties, ondersteuning netwerken, implementeren innovatie en IBL) verankerd worden in de bibliotheekwet. Anderen pleitten ervoor de essentie van de publieke taak van de openbare bibliotheek concreet vast te leggen en niet alleen op landelijk maar ook op gemeentelijk niveau een gedegen lobbytraject te starten, aangezien het merendeel van de subsidies daar vandaan komt. Erna Winters (directeur Bibliotheek Kennemerwaard): 'We moeten niet de indruk wekken dat we voor eigen gewin aanpassing van de wet willen. We doen het niet voor onszelf, maar voor de burger. Nederland kent straks een algeheel rookverbod in de horeca. Prima zaak, want roken is slecht voor de burger. Verstoken zijn van betrouwbare onafhankelijke informatie en een ontmoetingsplek in eigen omgeving is dat echter ook.'
Duidelijk definiëren wat bibliotheek is
'Er staat veel op het spel,' zo erkende VOB-voorzitter Kars Veling de in branche levende zorg over de ontoereikendheid van de huidige concept wettekst. 'En ik ben eerlijk gezegd niet gerust op wat er gebeurt in Den Haag en bij de gemeenten. Kernkwestie is in mijn ogen de eenheid van de fysieke en digitale bibliotheek. We dienen duidelijk te definiëren wat de bibliotheek is, met inbegrip van haar lokale verworteling. Ook dit bestuur ziet het als plicht van elke gemeente om de bibliotheek binnen haar grenzen in stand te houden, naast de andere zaken die door de vergadering zijn ingebracht. Het zijn allemaal punten waar wij voor gaan in onze lobbyactiviteiten richting OCW en parlement. Dit is de inzet waar wij ons sterk voor zullen maken, maar bedenk wel dat wij niet degenen zijn die hierover beslissen. '
Vice-voorzitter Charles Noordam ter illustratie: 'Toenmalig minister van Defensie Henk Vredeling deed eens de uitspraak "Congressen kopen geen straaljagers". U kunt ervan verzekerd zijn dat we de komende tijd stevig blijven lobbyen, maar bedenk wel dat we niet alles wat we willen daadwerkelijk binnenhalen. In dit traject spelen ook andere belangen, niet in het minst de financiële, een rol. Ik hoop in ieder geval dat we het misverstand dat de digitale en fysieke bibliotheek gescheiden werelden zijn, kunnen wegnemen bij OCW.'
Commerciële bibliotheek
Tussen de bedrijven door kwamen in de ledenvergadering ook de
gebeurtenissen in de gemeente Waterland ter sprake waar het commerciële bedrijf Karmac vier bibliotheken gaat runnen die tot op heden onderdeel zijn van de openbare bibliotheek. Kan Karmac, dat naar verluidt ook elders in het land in gesprek is met gemeenten, aanspraak maken op lidmaatschap van de VOB en met publiek geld bekostigde diensten als Bibliotheek.nl en MuziekWeb (CDR) afnemen, zo vroegen de aanwezigen zich bezorgd af. Eensluidend antwoord van bestuur en zaal: nee. Hetgeen niet wegneemt dat de VOB zich de komende tijd nader beraadt op de kwestie en te dien einde onder meer juridisch advies gaat inwinnen.
Tekst en foto: Eimer Wieldraaijer