Een rustig, verwachtingsvol geroezemoes vult de kleine zaal van het Vlaams parlement. Buiten is de Brusselse binnenstad afgezet, vanwege een demonstratie van de vakbonden. Mede daardoor zijn bij de tweede editie van de prijsuitreiking voor de Beste Bibliotheek van Vlaanderen en Brussel wat minder aanwezigen dan verwacht.
‘Ik wist wel dat mensen de bibliotheek belangrijk vonden, maar dat we zoveel rumoer zouden teweegbrengen… ’ grapt de hoofdredacteur van
Bibliotheekblad, Eimer Wieldraaijer in zijn aftrap. Misschien is het wel een stiekeme wens van veel aanwezigen dat de bibliotheken inderdaad zoveel volk op de been konden brengen. De bezuinigingen en de ontlezing maken het geen gemakkelijke tijd voor bibliotheken. Maar volgens Wieldraaijer voltrekt zich in bibliotheken juist ‘een stille revolutie’. ‘Bibliotheken ontwikkelen zich tot ontmoetingscentra waar bezoekers kunnen discussiëren. De bibliotheek komt naar buiten om samen met het publiek op zoek te gaan naar nieuwe antwoorden.’
Emanciperen
Welke bibliotheek zou dat het afgelopen jaar het beste hebben gedaan? Die vraag blijft voorlopig nog onbeantwoord. Vóór de bekendmaking moet er nog een heel programma worden afgewikkeld. Wendy de Graaff loodst het publiek er op aangename wijze doorheen.
Als eerste zou vandaag de Vlaamse minister van Leefmilieu, Natuur en Cultuur aan het woord zijn. Maar minister Schauvliege is verhinderd vanwege een uitlopende discussie in het parlement. Haar raadgeefster Lien Verwaeren neemt haar taak waar.
Uit naam van de minister stelt Verwaren dat uit het enthousiasme waarmee Vlaamse en Brusselse bibliotheekbezoekers op hun favoriete bibliotheek hebben gestemd, blijkt dat ‘het publiek oog heeft voor de kwaliteit en het vakmanschap van bibliotheken’. Ze benadrukt voorts de rol die bibliotheken in de samenleving te vervullen hebben. Net als in het decreet lokaal cultuurbeleid wordt de basisopdracht nog eens benoemd: de bevolking emanciperen en op een laagdrempelig niveau toegang geven tot educatie en informatie. Bibliotheken moeten ‘mensen stimuleren en toerusten om mee te kunnen doen. Bibliotheken zijn onze gids naar informatie. Ze zijn het kloppend hart van onze kennissamenleving.’
Barista
Tijdens de paneldiscussie die volgt, draait het vooral om collectiepresentatie en de rol van de bibliotheek. Drie juryleden van dit jaar, aangevuld met Danie De Saedeleer, directeur van de bibliotheek in Leuven, buigen zich over vragen als ‘gaat de presentatie boven de omvang van de collectie?’ Het panel vindt van wel. En: ‘Doen bibliotheken wel genoeg om klanten te verleiden?’ Dat is volgens boekhandelaar Jan Van Damme soms nog maar de vraag: ‘Op een tafel met nieuwe boeken moeten wel echt nieuwe boeken liggen.’ Hij vindt het wel een goed teken dat bibliotheken de lezer steeds meer als klant zien. ‘De centrale vraag is: wie zijn mijn lezers? Daar pas je je collectie op aan.’
Volgens Maike Somers (LOCUS) is het net andersom: ‘Besteed je collectievorming uit aan de lokale gemeenschap, stimuleer hen om iets met de collectie te doen.’ Als voorbeeld noemt ze het
Museum of Broken Relationships, waarbij mensen hun eigen verhaal vertellen over hun relaties aan de hand van persoonlijke objecten die ze aan het museum afstaan. Maar er blijft verschil van mening over de vraag of je lezers zelf moet laten collectioneren. Volgens Van Damme hebben lezers gidsen nodig hebben, maar Somers vindt dat bezoekers ook wat naar de bibliotheek moeten kunnen brengen en niet alleen iets halen.
De discussie levert in ieder geval een mooie nieuwe metafoor op. De Saedeleer ziet de bibliothecaris als ‘een Barista die de beste koffie schenkt. De collectie bestaat uit koffiebonen waarmee de bibliothecaris de beste melanges samenstelt.’ De metafoor wordt dankbaar overgenomen door Van Damme: ‘Wij schenken heel veel koffie in de boekhandels. Wij zijn constant bezig met het samenstellen van goede smaken in overleg met de leverancier en onze klanten.’
De conclusie over wat nu de belangrijkste rol van de bibliotheek is, wordt misschien nog het beste samengevat door An Helsen, directeur van de Bibliotheek van Balen: ‘Mensen hebben behoefte om daar te zijn en te babbelen.’
Links: paneldiscussie. Rechts: Wendy de Graaff, An Helsen, Erik Vlaminck (vlnr)
Afvallers
De discussie zou het publiek bijna doen vergeten waarvoor men gekomen is, maar jurylid Jan Medear drijft de spanning opnieuw op. Hij noemt - en roemt aan de hand van citaten uit de verslagen van de mystery guests - alle ‘verliezers’: de negen bibliotheken die afvallen. Belangrijke criteria waren onder meer de gezelligheid van de bibliotheek, de uitstraling en vriendelijkheid van het personeel (durven ze op gebruikers af te stappen?), de aanwezigheid van gratis wifi en de kwaliteit van de collectie. Op deze criteria scoorden zij uiteindelijk minder goed dan de top drie.
Onder de afvallers is nog wel enig onderscheid: de bibliotheken van Beersel, Bree, Kalmthout, Lommel, Tielt en Vorst kregen drie sterren; die van Hoeilaart, Kortrijk en Ukkel kregen er vier.
Er blijven nog drie nominaties over. De spanning bij de afgevaardigden van de overgebleven bibliotheken - Moerbeke, Herzele en Puurs - neemt toe, maar theatermaker Johan Petit weet met zijn ode aan bibliotheken, in plat Antwerps, de aandacht nog even af te leiden.
Oproep
Na vertoning van een filmpje over de top drie bibliotheken is het woord aan juryvoorzitter Erik Vlaminck. Wint Moerbeke deze keer wel van Herzele? Om het lot gunstig te stemmen en omdat het hen bij een andere wedstrijd ‘ontbrak aan peper en zout’, hebben ze volgens hun filmpje overal in de bibliotheek peper- en zoutstelletjes neergezet.
Maar voor Vlaminck de winnaars noemt, heeft hij nog een dringende boodschap aan de minister: ‘Zorg alstublieft voor kwalitatief meetbare eisen voor bibliotheken, leg eindelijk een minimale bewaarplicht voor boeken vast en zorg voor adequate scholing van bibliotheekmedewerkers. Vlaanderen verdient dat.’ Voor de zekerheid heeft hij zijn lezing meegegeven aan de raadgeefster van de minister. De tekst van zijn lezing is ook gepubliceerd als gastblog op deze website.
Links: Erik Vlaminck. Rechts: Herzele ontvangt eerste prijs uit handen van Henk Das
Herzele
Dan volgen de verlossende woorden: de prijs voor de Beste Bibliotheek van Vlaanderen en Brussel 2014 gaat volgens een unaniem besluit van de jury naar de bibliotheek waar medewerkers zo min mogelijk achter de balie zitten en waar het hen zelfs lukt om de dames van de lokale breiclub met een boek naar huis te laten gaan: Herzele.
Henk Das, directeur van NBD Biblion reikt de award - een beeldje - uit aan de bibliothecaris Paul Kellens en schepen Sofie Hoefman van Herzele. De andere deelnemende bibliotheken krijgen een oorkonde en een bos bloemen. Tijdens de borrel kunnen ze het volledige juryrapport nalezen in het
nieuwste nummer van Bibliotheekblad.
Ze zullen het in Herzele de komende tijd ongetwijfeld druk krijgen met werkbezoeken van collega-bibliotheken die de kunst willen afkijken.
Tekst: Elselien Dijkstra
Foto´s: Frank Hoyinck
De volledige uitslag:
Overige genomineerden:
De volledige rapporten van de mystery guests en enkele cijfers & feiten zijn (op Slideshare) in te zien door te klikken op de betreffende bibliotheek.