‘Eenvoudig gastlenen’ op 1 januari 2015; jaar later ‘nationale bibliotheekpas’

Hij kondigde aan dat fase 1 van het project, waar veel mensen hard aan werken, per 1 januari 2015 gepland staat. Die fase betreft ‘eenvoudig gastlenen’. Dat betekent dat een bibliotheekgebruiker met een lenerspas van de ‘thuisbibliotheek’ in een ‘gastbibliotheek’ gratis een gast-abonnement kan laten aanmaken en dat geleende materialen moeten worden teruggebracht naar de bibliotheek van herkomst.
Fase 2, volledig gastlenen (‘nationale bibliotheekpas’), staat gepland voor 1 januari 2016. Maar besluiten over het complete plan zullen al genomen moeten worden in de ledenvergadering van december 2014. Dan zal ook harmonisatie van tarieven en voorwaarden aan de orde komen. Wiersma wees er op dat het in provincies waar al een provinciale pas is makkelijker zal zijn dan in de andere provincies.
Voor registratie van lidmaatschap geldt dat er een single point of truth (SPOT) zal zijn, in samenspraak met Bibliotheek.nl (BNL). Er zullen vier categorieën lidmaatschap zijn: ‘fysiek en betaald’, ‘digitaal en betaald’, ‘fysiek en gratis’ en ‘digitaal en gratis’. Daarnaast zijn ‘basisvoorzieningen’ voor iedereen zonder registratie toegankelijk.

'Open access zonder registratie'
In zijn toelichting op de integratie van Bibliotheek.nl en het Sectorinstituut Openbare Bibliotheken (SIOB) in de Koninklijke Bibliotheek (KB) wees KB-directeur Bas Savenije er eerder op dat voor hem alle bronnen die met publiek geld ontstaan zijn open access zijn. En die bronnen horen voor iedereen gratis en zonder lidmaatschap doorzoekbaar te zijn. Pas voor materialen waar licenties op zitten is lidmaatschap vereist, waarbij wat hem betreft geen onderscheid tussen digitaal en fysiek wordt gemaakt, maar gebruikers wel keuzevrijheid moeten hebben. Hoe dat logistiek allemaal geregeld wordt, noemde hij ingewikkeld, maar daar overlegt de KB over met de VOB.

Risico’s
Als risico’s bij het project meldde Wiersma dat er vertraging kan komen in de voorbereidingen, dat de ICT-infastructuur problemen kan geven, dat er nog niet overal tijdig een RFID-pas is (noodzakelijk om mee te kunnen doen) en dat minder dan 80% van de bibliotheken (een noodzakelijke kritische massa) op 1 januari 2015 kan of wil meedoen.

Voordelen
Hij wees nog een keer op de voordelen van de nationale bibliotheekpas: klanten vragen er om, de politiek staat erachter (zie aangenomen motie hierover) en het maakt koppeling digitaal en fysiek mogelijk. Plus: met 4 miljoen leden ben je aantrekkelijker voor partners en voor sponsors, o.a. via Voordeel-met-je-biebpas. Hij noemde de museumkaart een inspirerend voorbeeld en verwacht van een nationale bibliotheekpas meer leden en meer gebruik.

Twijfels OCW
Naast de pas en de integratie van SIOB en BNL in de KB kwamen onder andere de onderwerpen Stelselwet, nieuwkomers en maatschappelijke waarde aan de orde.
Voorzitter Kars Veling wees er in zijn openingspraatje op dat OCW twijfelt aan de inzet van de bibliotheekbranche voor de digitale bibliotheek. Vandaar ook de onttrekking uit het gemeentefonds. En minister Bussemaker heeft in het Kamerdebat gezegd dat mensen lid moeten kunnen worden van de landelijke digitale bibliotheek zonder lid te zijn van de fysieke bibliotheek. Maar, zo vond Veling, ‘het is mijn overtuiging dat de digitale bibliotheek de vier miljoen leden van de fysieke bibliotheken en de activiteiten op het gebied van klantenbinding niet kan missen.’ Ook hij noemde de nationale bibliotheekpas van groot belang voor een sterke branche en voor de uitstraling van ‘de Openbare Bibliotheek Nederland’. Hij wees er op dat er veel ondernomen, wordt, onder andere door de B7 ten aanzien van ‘het sociale domein’. In de nieuwe taken voor de KB zag hij grote uitdagingen, waarbij VOB en KB proberen elkaar goed te vinden. De ‘nationale digitale bibliotheek’ was volgens hem bij de KB al een begrip, maar is eigenlijk meer een ‘nationaal depot’. De openbare bibliotheken moeten het juist hebben van de interactie met het publiek. De KB kan rekenen op steun van de openbare bibliotheken, maar er komt nog serieus werk aan.

Integratie BNL en SIOB in KB
Inhakend op de woorden van Veling zei Bas Savenije dat de KB ervoor zorgt dat mensen in dat ‘nationale depot’ kunnen kijken en dat de digitalisering het gebruik ervan heeft vergroot.
Wat de integratie zelf betreft, herhaalde hij wat hij 5 juni gezegd heeft bij de PDO- en PSO-vertegenwoordigers: er moet een duidelijk eindplaatje komen voor ‘de digitale bibliotheek’, met gedeelde, transparante beelden over de weg er naartoe.

Geen sancties
Adriaan van Geest wees erop dat volgens de toelichting wettelijk toezicht en wettelijke sancties niet passen bij hat karakter van de Stelselwet. Hij wilde weten of het nog zinvol kan zijn de Eerste Kamer te vragen hierin verandering aan te brengen. Kars Veling dacht dat zoiets geen kans zal maken. Hij meende ook dat de wet niet krachteloos is. Francien van Bohemen (VOB) attendeerde op een advies van de bestuurskundige professor F. Fleurke, die zegt dat de ‘Wet revitalisering generiek toezicht’ uit 2012 regelt dat er ‘horizontaal toezicht wordt uitgevoerd op de desbetreffende overheidslaag’. [De toelichting bij de Stelswelwet zelf zegt dat verwacht wordt dat partijen elkaar aanspreken als er afgeweken wordt van bepalingen in de wet over de functies van een bibliotheek en onderwerpen die bibliotheken gezamenlijk moeten uitvoeren – wk].

Inkoopcommissie
‘De inkoopcommissie is zich bewust van de vele signalen die vanuit de bibliotheken zijn geuit inzake de kwaliteit van het e-bookplatform en de vele (technische) problemen die zich hebben voorgedaan en nog voordoen. De commissie herkent zich in de signalen en heeft contact opgenomen met BNL. Vanuit BNL is de toezegging ontvangen dat de problemen verholpen zullen worden.’ Dit stond in een vergaderstuk over de inkoop en het aanbieden van e-content. De verwachting is dat het e-bookpluspakket (voor gebruikers € 20 voor 18 streams of downloads voor de head- en de shoulder-categorie, d.w.z. e-books jonger dan drie jaar) in het najaar kan ingaan.
Inkoopcommissie-voorzitter Hans van Velzen lichtte het stuk toe. De commissie bereidt zich voor op overdracht aan de KB (die ingaand 1 januari 2015 verantwoordelijk wordt voor de centrale inkoop, waar dan € 8 miljoen voor beschikbaar is uit de onttrekking uit het gemeentefonds). Om die reden gingen de leden ermee akkoord na 2014 geen omslaggelden meer te laten innen.