De andere vertegenwoordigers uit het rijke Westen waren afkomstig uit Graz, Oostenrijk en van de Stadtbibliothek in München. En de bekende Portugese bibliobuspublicist
Nuno Marçal gaf online acte de présence vanuit zijn kleine bibliobusje, dat door de Portugese bergen rijdt.
Overeenkomsten
Om met de overeenkomsten tussen de verschillende landen te beginnen: overal staan educatie, het kennismaken met het boek en het lezen voor kinderen bij de inzet van bibliobussen centraal. Bovendien is de ontmoetingsfunctie van de bibliobus belangrijk, de bus is een plek voor ontmoeting in dorpen in gebieden waar geen enkele andere plek voor ontmoeting meer aanwezig is en waar vaak sprake is van veel armoede. Tijdens de bijeenkomst worden ontroerende beelden getoond van een met Europees geld gefinancierde bus, die rondrijdt in het oostelijke deel van Hongarije, tegen de grens van Oekraïne aan. Deze bus heeft hightech-faciliteiten, zoals een satellietverbinding, allerlei it-mogelijkheden, een tv-scherm waarvoor dorpelingen gewoon gezellig op een bankje tv kunnen kijken, maar er zijn ook nog gewoon boeken en andere materialen te leen. De oostelijke regio van Hongarije heeft een eigen problematiek, met veel Roma, bittere armoede, zeer slechte wegen, en bovendien het probleem dat het moeilijk is om betrouwbaar personeel te vinden, dat vervolgens slecht betaald wordt.
Verrassend was overigens de
look die alle op de conferentie aanwezige bibliobussen hadden, met laptops, doe-het-zelfsystemen en mogelijkheden om presentaties te geven. Daarmee verschilden de bussen uit Oost-Europa nogal van die die ik zag op eerder bezochte bibliobusconferenties in bijvoorbeeld de Scandinavische landen, waar bibliobuswerk toch veel meer de traditionele uitleenfunctie betreft.
Pijnlijke contrasten
Tijdens de bijeenkomst kwamen allerlei leuke ideeën voorbij, zoals samenwerking met Lego, maaltijden op de bus, standplaatsen bij grote bedrijven, theater op de bus, bioscoop in de bus, et cetera. Men is in deze landen zeker een slag aan het maken, maar de weg is nog lang en moeizaam! Het was pijnlijk om het contrast te zien tussen de situatie in de Oost-Europese landen en die in München, waar de bibliotheek bij de gemeente heeft aangegeven dat vier bibliobussen aan vervanging toe zijn, terwijl er in feite slechts twee bussen ook echt nodig zijn. En dat de gemeente dan antwoordt dat de bibliotheek er vijf kan krijgen en ook nog een ton extra! Daarbij moet echter wel opgemerkt worden dat het bibliobuswerk in München diepgeworteld is en een traditie heeft die teruggaat tot de jaren vijftig, toen er al bussen aanwezig waren in de Münchener stadswijken waar ze onder andere diensten boden voor de scholen. Maar echt efficiënt omspringen met middelen is dit niet! Het resultaat is dat de Münchener bibliobussen 800.000 uitleningen registreren, maar van leesprogramma’s is echter geen sprake.
Geen duidelijk dienstverleningsconcept
En dit is wat mij in alle verhalen opvalt. Er wordt zeker nagedacht over vernieuwing van het product, maar er is geen sprake van een duidelijk dienstverleningsconcept. Het gebruik van de mobiele bibliotheekvoorziening in al haar verschijningsvormen is goed, maar hoe er via deze voorziening bijgedragen kan worden aan de culturele en educatieve ontwikkeling, daar wordt niet echt over nagedacht. Er werd zeer geïnteresseerd geluisterd naar onze presentatie over de onderwijsservicebus
ColumBus als fysieke component van de Bibliotheek
op school en over de Biblioservicebus, waarmee we door samenwerking met derden inspringen op nieuwe behoeften binnen het sociale domein. Men was zeer geïnteresseerd in onze manier van financiering: uit middelen van derden door samenwerking met publieke en private organisaties! Mijn collega’s en ik hebben de leesprogramma’s Kunst van Lezen en BoekStart onder de aandacht gebracht en geadviseerd te onderzoeken of in Hongarije ook meer gestructureerd dergelijke programma’s ontwikkeld kunnen worden. Liggen er hier kansen voor internationale samenwerking, in Europees verband?
Bijzondere aandacht verdient de unieke service met kleine bibliobussen in Bosnië Hercegovina. Na de oorlog waren er in dat land geen bibliobussen meer. Met Europese steun en hulp vanuit Kroatië werden opnieuw enkele kleine bibliobussen in bedrijf genomen en heel veel projecten georganiseerd, bijvoorbeeld op het gebied van schrijversbezoeken en studentenuitwisselingen, kunst- en muziekprojecten, alsmede projecten gericht op de aanpak van analfabetisme. De demografische situatie is hier wel heel bijzonder, met veel in de oorlog omgekomen of geëmigreerde jongeren.
Samenwerking essentieel
Samenvattend kan gezegd worden dat, los van de verschillende fasen van ontwikkeling, het mobiele bibliotheekwerk op het platteland - maar ook in de steden - een rol van betekenis heeft met haar bijdrage aan de culturele, sociale en educatieve ontwikkeling van de plaatselijke bevolking. Maar deze vorm van bibliotheekwerk staat ook onder druk door teruglopende middelen. Uitwisseling van kennis en informatie op Europees niveau is van groot belang. Een efficiënte inzet van middelen is in het geval van een mobiele voorziening groot en samenwerking, op verschillende gebieden en in verschillende vormen, is essentieel. Op die manier heeft het bibliobuswerk ook op de langere termijn bestaansrecht, ook in Nederland!
Tekst en foto's: Antoinette van Zanten, hoofd dienstverlening Zeeuwse Bibliotheek
In het recent verschenen
nummer 4 van Bibliotheekblad is een dossier opgenomen over bibliotheekwerk in kleinen kernen, met onder andere aandacht voor bibliobussen.