Wanneer je in Kroatië, op weg naar Bosnië, afslaat van de drukke tweebaansweg die naar de volle Adriatische kust voert, wordt het heel stil op de weg. De weg is zo rustig dat bij de douanepost - waar je viermaal moet stoppen voor politie en douane - de honden die er op de weg liggen slapen onverstoorbaar blijven liggen als je er passeert. Het landschap is bergachtig geworden, met hoge groene toppen die boven alles uit torenen. Langs de weg staan veel huizen die nog nieuw lijken, maar ze worden afgewisseld met talrijke bouwvallen. Na zo’n veertig kilometer bereik je dan de Bosnische provinciehoofdstad Bihac. Een stad die twintig jaar na de oorlog nog steeds krampachtig in opbouw is, nu weer overweldigd door de economische crisis.
IFLA-goeroe Christine Bruce is een van de
keynote speakers op het tweedaagse congres. Zij spreekt over informele geletterdheid. Bruce betoogt dat ook religie gezien kan worden als een vorm van informele geletterdheid, het winnen van vertrouwen. Denk ook aan geletterdheid in relatie tot calamiteiten: kennis van beelden en symbolen kan levensreddend zijn, zoals veranderingen in de natuurlijke omgeving een signaal van komend onheil kunnen zijn. Alertheid en het geïnformeerd blijven zijn ook een vorm van informele geletterdheid.
Religie betekent 'het interpreteren en begrijpen van informatie die geïnspireerd door God een persoonlijke reis in vertrouwen ontwikkelt' (Gunton et al. 2013). Bijbel, mondelinge overlevering, verhalen, ambachtelijke uitingen, lied en theater kunnen vormen zijn via welke geletterdheid wordt overgebracht. En zo wordt informatiegeletterdheid een multidimensionaal fenomeen dat vanuit verschillend perspectief gezien kan worden, waaronder individueel, sociaal, cultureel en global (Hepworth en Walton 2000)
Jonge onderzoekers van de universiteit van Ankara doen tijdens een andere sessie een vurige oproep voor internationale deelname aan Europese Erasmus-projecten voor jeugd en jongeren. Zij pleiten voor het ontwikkelen van meer
Erasmus plus-projecten waarmee de informatievaardigheden van jongeren verbeterd worden. Denk hierbij ook aan
communities op de sociale media die politieke structuren doorbreken. Die structuren werken nu belemmerend in de Balkan.
Tijdens het congres is er ook aandacht voor de mobiele bibliotheekdienstverlening, de bibliobus die in de meest onherbergzame streken toegang biedt tot allerlei vormen van informatie, cultuur en educatie. Een prachtig voorbeeld dat aan de orde komt is een grensoverschrijdend Kroatisch-Bosnisch project dat uitgevoerd wordt in de streek rond dezelfde grenspost die we eerder gepasseerd zijn op weg naar het congres. In het kader van dit project worden onder andere allerlei culturele festivals georganiseerd, die hebben geleid tot het in gebruik nemen van nieuwe bibliobusjes, die niet alleen boeken en internet brengen maar zelfs een rol spelen bij de economische ontwikkeling van de streek. In deze afgelegen gebieden brengen de bibliobusmedewerkers bewoners op ideeën voor ambachtelijke en
homemade producten die interessant zijn om te verkopen, wat leidt tot het ontstaan van kleine bedrijfjes. Op deze bussen reizen verder bijvoorbeeld ook dichters mee, de bibliobusmedewerkers organiseren picknicks en verzorgen ict-cursussen in de bus, et cetera.
Het verhaal van onze
ColumBus, de Zeeuwse educatieve biblioservicebus sluit hier naadloos bij aan. Zeker gegeven de nieuwe rol van deze bus als partner binnen Bibliotheek
op school, met nieuwe materialen, leesconsulenten en dergelijke. Mijn uitleg over projecten als BoekStart,
VoorleesExpress (waarbij vrijwilligers in leesarme gezinnen voorlezen) werd met grote belangstelling gevolgd, net zoals de toelichting op het gehele Kunst van Lezen-programma. Deelnemers aan het congres zien dergelijke projecten als wegen om met lezen een betere basis te bieden voor informatiegeletterdheid, dat gezien wordt als een belangrijke voorwaarde om verder te komen in het leven, zeker in landen waar grote werkeloosheid heerst en waar kinderen soms niet naar school gaan, maar al op jonge leeftijd noodgedwongen aan het werk zijn.
Wat kunnen wij als Nederlandse bibliothecarissen betekenen voor onze collega’s uit de westelijke Balkan? Wij kunnen in ieder geval participeren binnen Europese projecten en zo kennis delen, niet alleen met onze Oost-Europese collega’s, maar ook met mensen die werkzaam zijn binnen het hoger onderwijs. Maar Nederlandse bibliothecarissen kunnen bijvoorbeeld ook gewoon Engelstalige boeken en prentenboeken beschikbaar stellen aan het schattige, voor iedereen toegankelijke, bibliotheekje van de katholieke kerk waar ik tijdens een wandeling in Bihac tegenaan liep. Ik deelde er een kopje thee met de universitair opgeleide vrijwilligster die
full time aanwezig was in het bibliotheekje en blij was dat ze iets nuttigs om handen had. Laten we ervoor waken dat het in Nederland niet zover gaat komen dat we op deze manier bibliotheekwerk gaan bedrijven!
Tekst en foto: Antoinette van Zanten