Hoe succesvol wil je het hebben?
SCHUNCK* Bibliotheek Heerlen vroeg 28 leerkrachten in de gemeente of
Boek1Boek – het digitale uitleenprogramma voor de bovenbouw van de basisschool – een bijdrage levert aan het taalplezier en daarmee de taalvaardigheid van leerlingen. Honderd procent van de leerkrachten antwoordde: ja.
Al moet Linda Jochems van de afdeling Educatie van
SCHUNCK* erbij zeggen dat niet is onderzocht in hoeverre taalplezier en taalvaardigheid zijn vergroot. 'In de toekomst kunnen we dat hopelijk wel meten. Vanaf volgend jaar bieden we de monitor van de Bibliotheek op school aan.'
De maximale tevredenheidsscore rolde uit de enquête die SCHUNCK* begin dit jaar heeft laten uitvoeren onder leerlingen en leerkrachten in Heerlen om Boek1boek na meer dan 10 jaar te evalueren. 'Wij hadden een contract voor vier jaar met
Movare en Innovo, de twee stichtingen waar alle 22 basisscholen in de gemeente Heerlen onder vallen', legt Jochems uit. 'Ieder jaar evalueerden wij per school met de leescoördinator en de directeur. Klachten noteren, maar ook positieve feedback. Maar nu het contract afliep, wilden we iets meer doen om te zien waar we staan met het product en wat er eventueel beter aan kan.'
Verbetering cito-score
Het dichtst bij een bewijs voor het concrete effect van Boek1Boek is nog de cito-score van een van de Heerlense lagere scholen. Deze werkt met de taalstimuleringsmethode LIST. Die beoogt leerlingen zo veel mogelijk leeskilometers te laten maken: ten minste 25 boeken per schooljaar. Daarvoor wordt tot wel vijfenveertig minuten per dag vrijgemaakt voor vrij lezen. 'De school heeft geïnvesteerd in eigen boeken, maar neemt ook
Boekenhut (wisselcollecties voor de onderbouw) en
Boek1Boek af. Het gevolg is: bijna 100 procent stijging van de cito-score. En dat in een taalarme wijk.' (De Bibliotheek Heerlen biedt Boek1boek en Boekenhut met wisselcollecties gezamenlijk aan als een complete leeslijn op school.)
Desalniettemin verlaat bijna een kwart (24 procent) van de leerlingen in de gemeente de lagere school met een taalachterstand van twee jaar. Dat zijn in Heerlen vijf- tot zeshonderd kinderen. Niet verwonderlijk als ook uit de enquête blijkt dat 33 procent van de 643 ondervraagde leerlingen zegt nooit te worden voorgelezen en slechts 44 procent wel eens thuis met ouders over boeken praat. Over hun eigen plezier in lezen geeft 43 procent aan lezen 'heel leuk' te vinden. Nog eens 52 procent zegt 'gaat wel' en 5 procent vindt lezen niet leuk. Ook geen opvallend hoge cijfers.
Onderling ruilverkeer
Alle Heerlense basisschoolkinderen in de bovenbouw kunnen boeken lenen via boek1boek. Omdat de gemeente krimpt is dat aantal in de loop der jaren wel gedaald: van 2626 (in 2011/12) naar 2213 (in 2014/15). Daar staat tegenover dat het aantal uitleningen per kind meer dan verdubbeld is: van 9,6 naar (geschat) 20. Dat is volgens Jochems te danken aan de toegenomen naamsbekendheid. 'Iedereen kent Boek1boek inmiddels. De chauffeur wordt juichend binnengehaald. En dan is onderling ruilverkeer van boeken tussen leerlingen niet eens meegeteld.'
De leerlingen toonden zich over het algemeen tevreden over het functioneren van Boek1boek. 73 Procent van hen vindt dat ze genoeg keuze hebben. Van de leerkrachten is dat zelfs 82 procent. Jochems: 'Ik weet niet uit mijn hoofd hoeveel boeken we voor Boek1Boek beschikbaar hebben, maar je zou onze magazijnen nu moeten zien. Met het einde van het schooljaar komt alles terug, ze puilen uit. Het is van alles: leesboeken, informatieve boeken, strips, boeken voor kinderen met dyslexie... Ter indicatie: van
Fantasia van Geronimo Stilton hebben we alleen al vijftig exemplaren.'
Daarnaast vindt 67 procent van de leerlingen de termijn van drie weken genoeg om een boek uit te lezen – tegen 75 procent van de leerkrachten. Slechts 18 procent van de laatsten vindt drie weken te kort. 'Je kan niet iedereen tevreden stellen', zegt Jochems. 'Sommigen vinden drie weken te lang. We promoten voor die groep actief het maximale aantal van drie boeken dat ze mogen lenen. Andersom zeggen we tegen langzame kinderen dat ze een boek wel mogen uitlenen. Maar dat doen we stilzwijgend, want ze kunnen anders altijd naar de bieb om hem daar te lenen.'
Actiever reclame voor bieb
Profiteert het reguliere bibliotheekgebruik ook van Boek1boek? De docenten van de onderbouw, die gebruik maken van de wisselcollecties voor De Boekenhut, krijgen een gratis lidmaatschap, waarmee ze themacollecties over bijvoorbeeld Pasen kunnen lenen. Leerlingen kunnen tot hun achttiende sowieso al gratis lid worden. Maar schrijven zij zich vaker in? 'Dat is niet onderzocht', zegt Jochems, die aangeeft dat SCHUNCK* nu 10.052 leden (t/m 18 jaar) heeft (op 15.729 Heerlenaren t/m 19 jaar). 'Het staat wel op de planning om actiever reclame voor de bibliotheek te maken.'
Gevarieerd gebruik
De leescoördinatoren op de scholen zeggen in meerderheid dat ze niet meer het originele leesplan naar het model van Jos Walta hanteren. [Het handboek leesbevordering van Jos Walta staat centraal tijdens de
cursus Open Boek, die onder andere in het kader van de Bibliotheek op school wordt aangeboden aan leescoördinatoren -
red.] Jochems begrijpt dat wel: scholen moeten al zo veel. 'En het leesplan is vaak ondergebracht in bredere plannen zoals taalverbetertrajecten, die bijvoorbeeld ook over de leesmethode gaan.' Daarbij wordt al veel aandacht besteed aan lezen, blijkt uit de enquête: 42 procent van de scholen besteedt minimaal anderhalf uur per week aan vrij lezen – 7 procent zelfs meer dan drie uur. 60 procent besteedt minimaal dertig minuten aan voorlezen.
Boek1boek-boeken worden daarbij ingezet voor meer dan stillezen alleen: onder andere voor projecten en thema's (14 procent), voor presentaties en boekbesprekingen (17 procent), voor de Kinderboekenweek (17 procent), en meer. 'Iedereen is daar vrij in', zegt Jochems. 'Maar het is goed om te weten hoe boeken worden gebruikt om ook andere docenten op ideeën te kunnen brengen. We hebben twee keer per jaar overleg met alle leescoördinatoren, gericht op inhoudelijke deskundigheidsbevordering, en reageren daarnaast zo klantvriendelijk mogelijk op vragen om kennis over te dragen.'
Uitbreiden in de regio
De scholen betalen 10 euro per leerling voor deelname aan Boek1boek – 10,15 euro voor komend schooljaar. Daarmee worden niet alle kosten gedekt. Het kost SCHUNCK* 19 euro per leerling, inclusief kosten voor backoffice zelfs 27 euro. De bibliotheek steekt dan ook 90.000 euro uit eigen middelen in Boek1boek. 'Het is daarom belangrijk dat we ook groei zoeken buiten ons eigen werkgebied', zegt Jochems. 'We bedienen nu scholen in onder meer Kerkrade en Landgraaf, bij elkaar zo'n 1000 leerlingen. Dat aantal willen we in de toekomst uitbreiden.'
Regionale uitbreiding is dus een aandachtspunt van Boek1boek voor de komende jaren. Daarnaast wordt aan scholen, zoals gemeld, ook de monitor van de Bibliotheek
op school (dBos) aangeboden. 'Ik vermoed dat we er veel aanmeldingen voor krijgen, als scholen het nieuwe contract ondertekenen. Dát zullen ze, voor zover ik weet, allemaal wel doen. Daarnaast heb ik wel wensen voor verbetering van de site – zoals de term “webshop” voor boeken bestellen. Dat past niet bij de kinderen en niet bij het product. Helaas gaat aanpassen van de website niet zo makkelijk nu die is ondergebracht bij dBos.'
In ieder geval niet op de agenda staat Boek1boek helemaal inwisselen voor de Bibliotheek
op school. Daarvoor is het programma, dat juist mede model stond voor dBos, lokaal te bekend. Jochems: 'Door onze digitale werkwijze zijn we bovendien in staat tegen minder kosten meer kinderen te bereiken. We hoeven geen bibliotheken op school te onderhouden. Daarnaast is de infrastructuur heel geschikt voor de toekomst, als scholen ook e-books zouden willen lezen of wanneer mogelijk zelfs het fysieke boek helemaal verdwijnt.'
Maar goed - dat is de toekomst. Jochems: 'Op dit moment zijn we vooral heel trots op wat we hebben bereikt met Boek1boek. En hoe goed we al scoren in het licht van de doelstellingen van het landelijke actieprogramma
Tel mee met taal, dat de politiek dit jaar heeft vastgesteld.'
Tekst: Maarten Dessing
Een leerkracht over Boek1boek
Natascha Voncken (leerkracht groep 5 en leescoördinator basisschool De Horizon in Heerlen): 'Boek1boek werkt bij ons uitstekend. Veel kinderen in deze wijk worden van thuis uit niet gestimuleerd om te lezen. Er is vaak geen enkel boek te vinden in hun huis, ouders hebben niet de mogelijkheid om met hen naar de bibliotheek te gaan. En via Boek1boek komen ze toch in aanraking met boeken. Met effect. Het leesplezier is enorm hoog. Dat merk je als we stil lezen – drie keer per dag een kwartier. Negentig procent vindt het jammer als het weer voorbij is. Ook het leestempo en de AVI-scores zijn omhoog gegaan, ook door een breed scala aan andere leesactiviteiten. En dat voor tien euro per leerling.'
De ondersteuning vanuit SCHUNCK* is volgens Voncken 'prima'. Maar dat wil niet zeggen dat het niet beter kan. 'We krijgen de boeken met lijsten op besteldatum in plaats van op alfabetische volgorde van achternaam van de leerling. Dat is een gezoek van jewelste – dat laten we maar aan leerlingen van groep acht over, daar hebben we zelf geen tijd voor.' En de halfjaarlijkse bijeenkomsten voor leescoördinator zijn de moeite waard, maar 'het zou leuk zijn als SCHUNCK* daarnaast meer inhoudelijke dingen aanreikt over wat we met boeken zouden kunnen doen.' |