In haar welkomstwoord had Lily Knibbeler, algemeen directeur van de KB, direct een aangename verrassing in petto voor de met ob’ers gevulde plenaire zaal: ‘Het
digital only-abonnement op de bibliotheek kan met ingang van 1 januari ook als lokaal abonnement worden aangeboden. En de inkomsten uit dat abonnement – zijnde 42 euro per inschrijving – blijven bij die lokale bibliotheek,’ zei ze ten overstaan van dagvoorzitter Frits Spits. Om daar tegen de voormalige presentator van het radioprogramma
De avondspits vol nostalgie aan toe te voegen: ‘Als ik naast u sta, voel ik mij zestien’. Spits liet zich door de persoonlijke ontboezeming niet uit het veld slaan en schetste, nadat de zaal was uitgelachen, de insteek van het congres als volgt: ‘Hoe kan de bibliotheek een rol van betekenis voor de samenleving blijven spelen in een snel veranderende omgeving? Wat wordt er door de maatschappij verwacht van de bibliotheek? Zelf ben ik al heel lang een trouw bezoeker van de bibliotheek in mijn woonplaats Laren. Ik hou van de bibliotheek en vooral van leestafels. Ik geniet van literaire ontmoetingen in de bibliotheek, van de steelse blik boven het boek als iemand nieuwsgierig is naar naar wat de ander leest.’ En tegen Lily Knibbeler: ‘Ga lekker zitten, doe net alsof je zestien bent.’ Daarmee de toon zettend voor de rest van de dag: informatief, interactief, maar ook ontspannen.
Links: Danny Mekiç. Rechts: Nelleke Noordervliet
Curiositheek
De eerste spreker van dienst was
Danny Mekiç, door Spits geïntroduceerd als een autoriteit op het gebied van internet, technologie en nieuwe businessmodellen. De techneut stak voortvarend van wal: ‘De vraag of er nog toekomst is voor de fysieke bibliotheek wordt bepaald door haar vindbaarheid in het digitale domein. Want áls we tegenwoordig al naar een fysieke ruimte gaan, moet de beleving perfect zijn. De bibliotheek kan een belangrijke rol blijven spelen als zij een plek wordt waar je kunt leren koken, filmen, programmeren, ondernemen. Waarom gaan jullie geen drones uitlenen? Faciliteer flexwerken, richt virtual reality-kamers in, word een soort technologiesalon. Maar probeer innovatie niet te managen en start ook geen
business case. Ga gewoon aan de slag en ga ontdekken. Innovatie is flexibeler zijn dan je omgeving. Droom wat meer dan de rest. De bibliotheek als kweekvijver van nieuwsgierigheid, dat is wat ik voor me zie. Ik stel voor de bibliotheek te hernoemen tot
curiositheek.’
In het daarop volgende driegesprek bogen designer Bärbel van Zanten, jongerendeskundige Yvonne van Sark en bibliotheekhoogleraar
Frank Huysmans zich over de vraag hoe de marsroute naar de toekomst er voor de bibliotheek uitziet. Enkele citaten: ‘Laten we niet langer spreken over de klant’ (Huysmans), ‘De bibliotheekmedewerker heeft meer dan voorheen pedagogische kwaliteiten nodig’ (Van Sark) en ‘Geef 12- tot 15-jarigen een positieve leesbeleving mee, bijvoorbeeld door de inzet van boek-buddy’s’ (Van Zanten).
Curiositheek, boek-buddy’s, Frits Spits gaf eerlijk te kennen in een hem volslagen vreemd universum te zijn beland, en zal zich ongetwijfeld meer herkend hebben in de woorden van schrijfster Nelleke Noordervliet: ‘Het thema is “licht”, dus ik zal me zo helder mogelijk uitdrukken. Curiositheek? Dat moeten jullie niet gaan doen, beste mensen. Het woord “curieus” duidt op iets afwijkends, en dat zijn jullie allerminst. De bibliotheek van de toekomst? Die is in ons en om ons.’
Laatste spreker voor de middagpauze was Amito Haarhuis, adjunct-directeur bij het Science Center NEMO in Amsterdam en daarmee de directe buurman van de OBA op het Oosterdokseiland. Uit zijn speech viel af te leiden dat beide instellingen veel eigenschappen gemeen hebben – zoals het streven een betrouwbare informatiebron te zijn en de bezoeker te helpen op diens zoektocht naar verdieping – maar dat men opmerkelijk weinig gezamenlijke activiteiten ontplooit, hoewel dit kennelijk wel voor de hand ligt.
Subcultuur in de bibliotheek, boeken scoren en community's opbouwen
Na de lunch kon de bezoeker kiezen uit een scala aan deelsessiemogelijkheden. Geen gemakkelijke opgave gezien de talrijke interessante opties. Ik koos voor de ‘talk’ van
Bieb010Jong waarin medewerkers en samenwerkingspartners van de Bibliotheek Rotterdam een boeiend inkijkje boden in de vindingrijkheid om jongeren aan de bibliotheek te binden. Via even originele als assertieve workshops over solliciteren (‘guerilla solliciteren’), het aanbieden van podia voor muziekuitvoeringen en intensieve gaming-toernooien slaagt men er in de Maasstad in grote groepen jongeren te bereiken. Geheim van de smid: ‘We weten nooit of iets een succes wordt, maar we proberen het gewoon’. En: ‘We werken niet voor jongeren, maar met jongeren. Dat vertrouwen betaalt zich uit. Al met al zijn we op deze manier een soort subcultuur binnen de bibliotheek geworden.’
‘Scoor een boek’, onder die noemer bleek
Biblionet Groningen een succesvol traject gestart te zijn om met medewerking van een betaald-voetbalorganisatie – eerst SC Veendam en nu FC Groningen – leerlingen van de basisscholen in de noordelijke provincie aan het lezen te krijgen. Inmiddels neemt tweederde van de basisscholen deel aan het project en zijn er door de leerlingen 64.000 boeken ‘gescoord’ (gelezen). Reden voor de initiatiefnemers om de lat voor volgend jaar nog hoger te leggen: ‘De stad Groningen komt erbij en we lonken al naar Drenthe, Friesland en Overijssel. We willen dit project uitrollen over heel Nederland. Zou het niet mooi zijn als ook de KNVB en het Nederlands elftal straks meedoen? In ieder geval komt er dit voorjaar een informatiebijeenkomst voor geïnteresseerden.’
‘De grote uitverkoop, zo werden we neergezet in het
Eindhovens Dagblad, aldus Cilia Groothuis in een volgende deelsessie over de Bibliotheek Eindhoven, die volgens haar na een tijd van zware beproevingen als een phoenix uit de as is herrezen. Ze vertelde het verhaal van de subsidie die slonk van zes naar drie miljoen, het sluiten van negen vestigingen, de teloorgang van 44 fte’s op een totaal van 81, het inleveren van de tweede etage in De Witte Dame (de hoofdvestiging ging van 7000 naar 3580 vierkante meter); maar dat alles kon de spirit van de medewerkers niet breken. Kenmerk van de nieuwe aanpak: ‘Onze identiteit hebben we gevat in ons kompas voor de toekomst, en dat is lezen en mediawijsheid. Pay off: De hele stad wordt er beter van. Laat zien wie je zegt dat je bent, daar draait alles om. We zijn tegenwoordig aanwezig op bijna alle basisscholen en spilcentra. We creëren kenniskringen: kennismakers die hun kennis delen, en zo bouwen we community’s op, want daar geloven we heilig in.’
Kracht van taal overbrugt generaties
Het selecte gezelschap dat de moeite had genomen het studiogesprek van interviewster Petra Possel met Frits Spits bij te wonen, zal daar geen spijt van hebben gehad. In een opmerkelijk openhartig en ontwapenend relaas liet Spits zich van zijn meest sympathieke kant zien. De in Eindhoven geboren radiopresentator stak daags na de thuiszege van PSV tegen Spartak Moskou dan ook in een opperbest humeur: ‘Mijn vader was huisarts én clubarts van PSV, dus je snapt hoe ik me vandaag voel. Het mooiste was vroeger als een speler geblesseerd raakte, want dan kwam mijn vader het veld op. Mijn vader rookte trouwens als een schoorsteen. Die zei gerust tussen twee rookwolken door tegen een patiënt: “Het lijkt mij beter als u voortaan de sigaret laat staan”.’
Zijn moeder was schrijfster. ‘Ze had dezelfde lichte pen als Annie M.G. Schmidt. Kleinkunst hoorde bij onze opvoeding. Mijn moeder heeft mij de liefde voor taal bijgebracht.’
Spits: ‘Zelf ben ik bijna traumatisch gedisciplineerd. Ik leef als een sportman. Mijn drijfveer was niet beroemd worden, maar mooie programma’s maken. Dat is soms gelukt, maar als je een creatief beroep hebt, ben je kwetsbaar. Ik ben mijn hele leven kwetsbaar geweest in wat ik maakte. Dat maakte mij wel eens depressief. Toen ik net begon op de radio schreef
Muziekkrant Oor dat ik het slechtste was wat radio ooit was overkomen. Als je leest wat je op Twitter allemaal naar je hoofd geslingerd krijgt. Dat maakt mij niet onzeker, maar als ik aan mezelf merk dat ik minder word, stop ik. Het taalprogramma dat ik nu presenteer, komt recht uit mijn hart. Ik hou van taal. Taal is het enige waarin je echt vrij kunt zijn. De kracht van taal overbrugt generaties. Wat ik hierna nog zou willen doen? Als mij een programma over het Nederlandstalig lied zou worden aangeboden, zou ik dat serieus overwegen. Dan zou er een cirkel rond zijn, maar wat ik vooral verlang is dat het mijn drie zoons, hun partners en mijn twee kleinkinderen goed gaat in deze verwarrende wereld. Heel lang draaide alles om mij, maar ik ben inmiddels 67, en sta op het tweede plan. Het gaat niet meer om mij.’
Buitenlandse bibliotheekexperts
‘Een mooi intiatief, zo’n jaarlijks feestje met elkaar,’ aldus vatte een van de deelnemers het in Eindhoven heersende sentiment over het Nationaal Bibliotheekcongres bondig samen. Een terechte constatering, maar het verdient aanbeveling om de volgende keer voor de plenaire sessies naast sprekers uit andere sectoren ook eens deskundigen uit het eigen vakgebied uit te nodigen. Bij voorkeur buitenlandse bibliotheekexperts die op grond van hun praktijkervaring niet alleen een fundamentele visie op de vernieuwing van het vak kunnen aanreiken, maar ook voor extra diepgang zorgen.
Tekst: Eimer Wieldraaijer
Foto's: Koninklijke Bibliotheek en Eimer Wieldraaijer
De presentaties die tijdens het congres werden verzorgd, staan online op
de congreswebsite. Daar zijn ook foto's te vinden. Zie ook de groep
Het Nationale Bibliotheekcongres 2015 op biebtobieb voor informatie en presentaties.
Ter gelegenheid van het Nationaal Bibliotheekcongres verscheen
een speciaal magazine. Een Storify over het Bibliotheekcongres is
hier te vinden.