Het kan bijna geen toeval zijn, maar in de week dat de advertentie verscheen, was Nicholas Carr in Nederland om zijn nieuwe boek te promoten: Het Ondiepe; hoe onze hersenen omgaan met het internet. Een van zijn spaarzame optredens was overigens in de bibliotheek van Wageningen en wie dat gemist heeft, kan nog altijd terecht bij een interview dat verscheen in de Volkskrant van 5 maart. Daarin zegt hij een aantal belangwekkende dingen.

De kern van zijn betoog is dat internet en alle informatietechnologie die voortdurend om ons heen is, onze hersenen afhoudt van diep nadenken en reflecteren: ‘Ik zie internet als een voortzetting van een trend die al langer gaande is. Er is een verlangen naar het versimpelen van complexe vraagstukken. Dat wordt steeds sterker, naarmate de snelheid van informatie toeneemt. Mensen willen zich niet meer vastpinnen op één onderwerp, ze willen zo snel mogelijk zo veel mogelijk koppen lezen. Ik vrees dat er een nieuwe intellectuele ethiek ontstaat, waarin we onze geest alleen maar gebruiken voor nuttige zaken, om snel antwoord te vinden op scherp gedefinieerde vragen. Het is efficiënt en productief. Maar dat gaat ten koste van het denken dat een open einde heeft, dat niet gericht is op het snel oplossen van concrete problemen. Soms is het ook nuttig om snel informatie bij elkaar te zoeken. Maar voor ingewikkelde kwesties heb je lineair denken nodig, waarbij je een probleem in logische stappen doordenkt. Dat is ook de enige manier om tot creatieve en verrassende inzichten te komen. Als je snel antwoord zoekt op een heel concrete vraag, dan kom je meestal uit bij het antwoord dat iedereen geeft. Als je alleen bezig bent met het verzamelen en uitwisselen van informatie, bereik je nooit een dieper niveau, waarop informatie wordt omgezet in kennis en wijsheid.’

Voor de goede orde: Nicholas Carr wil niet terug naar het analoge tijdperk en hem wegzetten als ouderwets zou getuigen van een gebrek aan introspectie. Want hij geeft ons in ieder geval enig inzicht in de valkuilen van onze digitale samenleving. En dat moeten bibliotheken zich absoluut aantrekken, want het gaat volgens mij om niets meer of minder dan de bestaansreden van de bibliotheek: mensen aan het denken zetten. Wij zouden de nieuwe technologie kunnen gebruiken door ons juist te onderscheiden. Het verschil maken door het creëren van diepgang, aandacht, ruimte en rust. En dat betekent niet kiezen voor oppervlakkigheid, de waan en de vluchtigheid van de dag. De fysieke en de digitale bibliotheek zijn beide instellingen die er werkelijk toe doen en ‘belong to the people’, zoals Keith Richards (die graag bibliothecaris was geworden!) verklaart tijdens zijn boekpresentatie (filmpje YouTube) in de New York Public Library. U begrijpt het: mijn advies is om Nicholas Carr onmiddellijk aan te stellen als directeur van Bibliotheek.nl. Het salaris hoeft geen bezwaar te zijn. En anders nemen we toch gewoon Keith Richards? Wordt het eindelijk rock&roll!

Tekst: Rob Bruijnzeels
Foto: Eimer Wieldraaijer