Om uw zware taak enigermate te verlichten, heeft de redactie van Bibliotheekblad de mogelijkheid geopend om bibliotheken voor te dragen. U hoeft dan niet zelf op zoek te gaan naar de oases in de woestijn. Dat vind ik ook een sympathieke gedachte in tijden van cocreatie en partnerschap en het is tegelijkertijd een unieke mogelijkheid om met iets anders te komen dan de usual suspects. Ik wil graag gebruikmaken van deze mogelijkheid, maar de redactie zal het me hopelijk niet kwalijk nemen wanneer ik afwijk van de geopperde drie categorieën: 'kleine' bibliotheken (in plaatsen tot en met 20.000 inwoners), 'middelgrote' bibliotheken (20.000-100.000) en 'grote' bibliotheken (vanaf 100.000).

Ik heb na een zorgvuldig onderzoek gekozen voor een andere en hopelijk meer spannende indeling indachtig het motto van Martin Luther King: ‘Waar een man uiteindelijk op wordt beoordeeld is niet waar hij staat op momenten van comfort en gemak, maar waar hij staat in tijden van uitdaging en controverse.’ Ik wil u voorstellen om te kiezen in de categorieën ‘poedelprijs’, ‘aanmoedigingsprijs’ en (uiteraard) ‘eerste prijs’.

Voor de Poedelprijs zou ik Bibliotheek.nl willen nomineren. Een project dat in het recente HEC-rapport wordt omschreven als ‘een complex geheel met verschillende beelden’. Dan vermoedt u waarschijnlijk al onraad. Maar u gaat het ergste vrezen na lezing van een recente brief van de baas van dit geheel: die gewag maakt van een wankele infrastructuur, een verdere temporisering van de digitale catalogus en een datawarehouse met gegevens van maar liefst 12 bibliotheken... En dan te bedenken dat zoiets tot nu toe (en ik schat aan de heel voorzichtige kant) meer dan 50 miljoen euro heeft gekost! Bibliotheek.nl dreigt hiermee het zoveelste mislukte automatiseringsproject van de overheid te worden, na politie, UWV, Waterschap of het C2000 systeem. Maar misschien kan een heel slimme bibliothecaris uw jury uitleggen dat een catalogus en een datawarehouse wél het ultieme antwoord zijn op de crisis waarin we ons thans bevinden. En dat daarmee mijn buurvrouw weer een enthousiast bibliotheekgebruiker wordt, lang nadat haar oude vertrouwde vestiging is opgeheven...

Omdat ik meer verwacht van een echte bibliotheek om de hoek, wil ik de KARMAC bibliotheken nomineren voor een aanmoedigingsprijs. In Waterland vindt de visionaire wethouder Bert Schalkwijk opnieuw het buskruit uit: ‘Ik heb er vertrouwen in dat we de komende jaren kunnen rekenen op kwalitatief goed openbaar bibliotheekwerk. Uitgangspunt is dat het bibliotheekwerk in principe gelijk blijft. De vestigingen blijven allemaal in gebruik en de openingsuren blijven hetzelfde. Mogelijk worden die zelfs uitgebreid. Ook heeft Karmac aangegeven dat de tarieven in principe ongewijzigd blijven.’ Oud-collega Hekking zal trots op hem zijn en ik begrijp ineens het begrip ‘waterlanders’ een stuk beter! Hetzelfde bibliotheekwerk voor minder geld: dat is absoluut geniaal en daar moeten we dus niet lang over zeuren. Wie wil leven in een wereld van retailformules, uitleencijfers, businessmodellen en marktwerking moet niet raar opkijken als KARMAC de zaak gaat overnemen: nog goedkoper, nog oppervlakkiger. Dus in die zin spelen de KARMAC-bibliotheken in op een duidelijk waarneembare trend en daarom zijn ze de moeite van uw bezoek waard. Wat mij betreft nog geen winnaar, maar wel kansrijk voor de prijs in 2014. Wellicht kunt u hen als tip nog meegeven om in het vervolg wat meer te opereren met en in het netwerk van bibliotheken in plaats van snel stand alone zaken te doen met een opportunistische wethouder en onder andermans duiven te schieten. Maar dan zit er echt een geheid winnaartje in...

Maar u verwacht van mij natuurlijk ook een suggestie voor de winnaar en in alle oprechtheid wil ik daarvoor de openbare bibliotheek in Vierlingsbeek nomineren. Daar dreigde de bibliotheek te bezwijken onder domme bezuinigingsdrift van de gemeente. Maar de bewoners van dit kerkdorp van 2600 inwoners pikten het niet. Zij waren jarenlang voortreffelijk openbaar bibliotheekwerk gewend. Ik mocht het destijds als rayondirecteur van dichtbij meemaken: dankzij een enthousiaste gemeente (inmiddels opgeheven omdat die te klein zou zijn) en vooral dankzij de liefde, betrokkenheid en het vakmanschap van Riet en Marietje groeide die bibliotheek uit tot een ware gemeenschap van lezende en actieve mensen. Het was de bibliotheek met verreweg het hoogste deelnemerspercentage van heel Noord-Brabant. Geen wonder dat de inwoners hun bibliotheek niet ten onder wilden laten gaan. Zij gingen door met waar Riet en Marietje ooit mee begonnen en stichtten hun eigen ‘Bibliobeek’. Wat een hartverwarmend en geslaagd voorbeeld voor iedereen is dat geworden! Hoe zij dat doen? Op hun website kunt u al iets van het geheim vinden: ‘Talent, samenwerking en verbinding is de smeerolie van onze stichting. Samen met veel divers getalenteerde dorpsbewoners van alle leeftijden hebben we een plan van aanpak opgesteld met de uitgangspunten: Het behouden van de bibliotheek en het bevorderen van de leefbaarheid in het dorp. Iedere dag staan we versteld van de energie en ideeën die uit het dorp zelf komen. Wij leggen de verbinding met andere initiatieven, organisaties of personen en ontwikkelen samen vernieuwende initiatieven die energie en betrokkenheid opleveren.’ Wauw! En ga maar snel eens verder op de website kijken wat er allemaal georganiseerd wordt voor en door Bibliobeek.

Natuurlijk zal uw jury ook collega’s van mij tegenkomen die Bibliobeek ouderwets en niet professioneel zullen vinden. Die verwachten misschien meer van grootschalige infrastructuren, landelijke catalogi en systeemdenken. Maar wie de hoop en toekomst van ons openbaar bibliotheekwerk wil zien, moet spoorslags afreizen naar Vierlingsbeek! Een bibliotheek in het hart van de samenleving!

Ik wens u veel wijsheid en inzicht bij uw belangrijke taak!

Rob Bruijnzeels, bibliothecaris