Tegeltjeswijsheid
Dat ik een groot fan van de citaten op Pinterest ben, is mensen die ik regelmatig spreek wel bekend. Ik heb de neiging om zinnen van mezelf of de ander te onderbreken, omdat er dan opeens zo’n citaat naar boven komt. Dat ik liefhebber ben van dat soort ‘tegeltjeswijsheid’ wordt me door een collega in de bibliotheek nog wel eens verweten. Het is allemaal wijsheid van een ander; waar het om gaat, is je eigen wijsheid verwerven, kreeg ik laatst weer eens te horen. En daar zit natuurlijk iets in. Maar er zijn genoeg tegeltjeswijsheden die diepgaander zijn dan bovenstaand citaat in de sportschool en die wel degelijk aan het denken zetten.
Wijsheidliteratuur
Naast tegeltjeswijsheden ben ik gek op allerlei ‘wijsheidliteratuur’. Al jarenlang omring ik mij graag met psychologische, filosofische en spirituele werken. De wijsheden van grote denkers, van onbekende individuen, van vluchtelingen, van gevangenen, van mensen die iets bijzonders hebben meegemaakt en die de lessen die ze daaruit hebben verkregen, hebben opgetekend en gedeeld. Het zijn de boeken in mijn boekenkast die mij het meest dierbaar zijn geworden. Toen twee jaar geleden van Peter Bieri het boekje
Hoe willen wij leven? verscheen, was alleen al de titel voor mij aanleiding het te gaan lezen. Natuurlijk ook omdat Peter Bieri de auteur is van
Nachttrein naar Lissabon (onder het pseudoniem Pascal Mercier), dat een van de boeken is die voor mij symboliseert hoeveel wijsheid een verhaal kan bieden.
Hoe willen wij leven? omvat drie lezingen van Bieri, waarin hij ingaat op vragen als wat een autonoom leven zou zijn, welke rol zelfkennis speelt en welke rol literatuur hierin kan spelen. Stuk voor stuk prachtige lezingen, die me deden denken aan twee van mijn andere favoriete auteurs: Erich Fromm en Fernando Savater. Filosofen en schrijvers die steeds weer (indirect) de vraag stellen hoe wij willen leven.
Aan het denken zetten
Precies die vraag komt naar mijn gevoel veel te weinig terug in de discussie over de rol van de openbare bibliotheek in de toekomst. De bibliotheek als plaats waar we elkaar die vraag
durven te stellen. Met nadruk op durven, want er is lef voor nodig om jezelf kritisch die vraag te stellen, laat staan om daar met anderen over in gesprek te gaan. Toch geloof ik heilig dat we als openbare bibliotheken meer die kant op moeten gaan. Nu alle informatie en kennis voor het grijpen liggen, kunnen we niet langer een passieve rol innemen en tevreden zijn met het leveren van wat ‘de klant’ vraagt. De
active librarian is juist iemand die mensen aan het denken zet over het leven, over de maatschappij en over de eigen rol daar in. Steeds teruggrijpend op de collectie die ‘ons voedt met dilemma’s waar we als mens en als samenleving voor staan’. Tussen aanhalingstekens, omdat het een citaat is van Henk van Tuinen, auteur van het ten onrechte weinig bekende boekje
Ons land kan menselijker.
Mensen aan het denken zetten over de vraag hoe wij willen leven, is de achterliggende gedachte van experimenten van de Noord Oost Brabantse Bibliotheek die hier al vaker voorbij zijn gekomen:
Lezers van Stavast, Wijsheid in Crisistijd en de nieuwste variant:
Wijsheid van Verhalen.
Collectieve wijsheid
Mijn gevoel zegt me dat het een heel goed plan zou zijn als meer bibliotheken gaan experimenteren met projecten rondom de vraag hoe wij willen leven. Regelmatig krijgen we bij onze bibliotheek de vraag of het mogelijk is om de experimenten die wij doen over te nemen. Maar ik geloof juist dat we als bibliotheeksector niet te veel moeten gaan
copy -pasten: we moeten bovenal onze eigen creativiteit gaan inzetten en allerlei nieuwe experimenten rondom thema’s als Hoe willen wij leven? gaan bedenken en uitvoeren. Zo kunnen we leren van elkaar en als bibliotheeksector collectieve wijsheid gaan opbouwen. Mijn gevoel zegt me dat we juist die wijsheid heel hard nodig gaan hebben om als bibliotheken van waarde te blijven in de 21ste eeuw.
Bibliotheekbanner
Ik hoop van harte dat de vraag 'Hoe willen wij leven?' onderdeel wordt van de nieuwe scholingsprogramma’s die onlangs zijn aangekondigd door de VOB. Die kwestie is minstens zo interessant en belangrijk als de vraag hoe wij als bibliotheken gaan overleven. Volgens mij moeten we die twee vragen juist met elkaar gaan combineren: ‘Hoe willen wij [bibliotheken/
active librarians] (over)leven?’. Dat is een vraagstuk waar we elkaar als bibliotheken constant mee moeten voeden. Als we dat gaan doen, die kwestie in de praktijk echt gaan omzetten in experimenten van nieuw bibliotheekwerk, om onze bezoekers aan het denken te zetten over vragen als hoe zij willen leven, dan hebben we alle reden om ook onze bezoekers vrolijk te gaan verwelkomen met een banner:
Jij bent hier, dus jij bent goed bezig!.
Marina Polderman