In april zat ik hoog in de bergen in de Himalaya (Mcleod Ganj) in India. Mijn familie had me gevraagd foto’s te nemen en die op Facebook te zetten, zodat ze een beetje mee kon reizen. Ik ben nog van de generatie die niet eens babyfoto’s bezit (1951) en ik word al snel afgeleid van mijn ‘belevenis’ als ik er een foto van moet nemen. Mijn Facebookpagina is toegankelijk voor een willekeurig aantal mensen, die ik heb geaccepteerd op het moment dat ik een account aanmaakte. Daarna heb ik er sporadisch iets op gezet. Ik was verbaasd over alle reacties die ik kreeg op berichten en foto’s van mensen die de tijd hebben genomen om mijn Facebookpagina te bekijken. Van familie en goede vrienden kan ik het begrijpen, maar van mensen die wat verder van me af staan denk ik al snel ‘waar haal je de tijd vandaan om daarmee bezig te zijn’.
In diezelfde vakantie vond ik in het bibliotheekje van mijn guesthouse ook het boek
De cirkel van Dave Eggers. Ik had dat boek toevallig net gelezen en kreeg er met diverse mensen meteen heftige discussies over. In het dorp Macleod Ganj, waar de Dalai Lama zestig jaar geleden is neergestreken in ballingschap, leven namelijk heel veel mensen die zich hebben teruggetrokken uit de ratrace, zoals zij de westerse wereld meestal omschrijven. Klaske uit Friesland, Kelly uit Amerika, Ria uit Hoorn, Tineke uit Heiloo, ze willen allemaal in een ander tempo leven dan dat is voorgeschreven in het Westen.
De cirkel gaat over het doorgeslagen technologische universum, de bemoeizucht van de overheid, de openbaarheid van instituten als Facebook en Twitter en vooral de snelheid waarmee wordt geleefd. Eggers levert kritiek op de potentiële uitwassen van de open globaliserende westerse democratie, de transparante maatschappij waarin iedereen alles van elkaar weet. De meest veelzeggende scène is voor mij die waarin de hoofdpersoon Mae even los wil zijn van iedereen en gaat kajakken. Later blijkt dat er op het kleine eilandje waarop ze even lekker zit te dromen, camera’s hangen die alles hebben geregistreerd. Het even helemaal los willen zijn van alle sociale verplichtingen en dagelijkse beslommeringen is een gevoel dat ik herken en dat ik vooral heb in vakanties. Natuurlijk vind ik het heerlijk om mijn krant te lezen op de iPad (mijn kamer had gewoon wifi!) en even te skypen met het thuisfront, maar niet te vaak en niet te lang, anders kom ik niet aan vakantie toe.
Overal om me heen hoor ik van klanten in de bibliotheek dat alles veel te snel gaat. In
NRC Handelsblad van 7 juni 2014 las ik een artikel over
slow politics. Ik had
slow al in diverse variaties gehoord
(slow art, slow television,
slow education), maar deze kende ik nog niet. De
slow-beweging ontstond trouwens al in 1986 in Italië met
slow food, toen internet nog niet bestond. Het eerste boek daarover, van Carl Honore, verscheen al in 2000, met de titel
Slow; een wereldwijde revolutie. De groep die zich verzet tegen de snelheid waarmee dingen veranderen, wordt steeds groter en beperkt zich niet alleen tot ouderen.
In de
Trouw van 8 juni 2014 stond
een interview met de beroemde wetenschapper
Evgeny Morozov* over het volkje van Silicon Valley: ‘Had er weer iemand een of andere app ontwikkeld om de honger in de wereld op te lossen, en dan vroegen ze me of ik hem wilde testen. Als ik zei dat ik daar niet zo’n zin in had, namen ze het heel persoonlijk op. Een discussie over of je het wereldvoedselprobleem wel oplost met een app, of dat dat misschien ook een politieke dimensie heeft, dat zat er al helemaal niet in.’
Een betere illustratie van de kloof die heel veel mensen de komende decennia zien ontstaan tussen de techneuten en de ‘anderen’, kan ik niet bedenken. In bibliotheken moeten we de vinger aan de pols houden van deze maatschappelijke ontwikkeling. Bij
de sluiting van de Airport Library werd waarderend gesproken over de culturele stilteplek en het verlies van een weldadige oase in een wereld die alleen maar gericht is op snelheid. Openbare bibliotheken zijn vooral bezig geweest om aansluiting te vinden bij die snelheid. Maar het is nooit te laat om het roer om te gooien als onze klanten daarom vragen.
Agnes Klitsie
* Evgeny Morozov is een wetenschapper die vooral schrijft over de politieke en sociale gevolgen van technologie. Zijn laatste boek is getiteld
Om de wereld te redden klik hier. (Zie ook
deze opname van een debatavond in De Balie met Morozov op 26 mei 2014.)