Op klimaattoppen en in klimaatakkoorden - en ook in het begin november door het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) gepresenteerde vijfde klimaatrapport gaat men over het algemeen uit van overheidsingrijpen. De staten zijn aan zet, zoals Jelmer Mommers en Thomas Muntz in hun commentaar op 5 november in De Groene Amsterdammer schrijven. De golf van liberaliseringen en privatiseringen heeft gefaald (Nederland ging daarin het verst). Uiteindelijk zijn het toch de staten die in staat zouden moeten zijn de huidige op fossiele grondstoffen gebaseerde energievoorziening te transformeren naar meer duurzame energiebronnen en de CO₂-uitstoot drastisch in te perken, zoals het IPCC bepleit.

Iemand die niet gelooft in vergaand overheidsingrijpen en denkt dat de actie van onderaf moet komen, is Naomi Klein. In dezelfde week dat de Peoples Climate March plaatsvond (op 21 september in New York; deze grootste klimaatmars ooit kreeg amper aandacht in de Nederlandse nieuwsmedia) verscheen Kleins boek This Changes Everything: Capitalism vs. the Climate (de Nederlandse vertaling heeft als titel No time; verander nu voordat het klimaat alles verandert). Klein heeft ook lang gedacht dat de wetenschap wel een oplossing zou weten te vinden voor klimaatveranderingen, maar ze is tot de conclusie gekomen dat de opwarming van de aarde nog maar op één manier aangepakt kan worden: alleen door een massabeweging is volgens haar het klimaat nog te redden. Haar boek heeft me overtuigd. Als je nog twijfels had over het fenomeen klimaatverandering, dan worden die met dit boek wel weggenomen. Net als in haar andere twee bestsellers No logo (over de macht van multinationals) en De shockdoctrine (over kapitalisme) slaagt ze er ook in haar nieuwste boek in om de lezer met verbazingwekkende verhalen en gedegen onderzoek te overtuigen. Volgens Klein zijn verschillende vormen van crisis meer dan eens geëxploiteerd om een beleid door te drukken dat in het belang was van het bedrijfsleven, door deregulering in te voeren en door het mes te zetten in sociale uitgaven en grootschalige privatisering van openbare instellingen af te dwingen. Met als resultaat de verrijking van een kleine elite. De klimaatcrisis is hierop volgens Klein geen uitzondering.

In 1990 werd voor het eerst begonnen met serieuze onderhandelingen over een mondiaal klimaatverdrag. In 2013 lagen de broeikasemissies echter 61% hoger dan in 1990. We zijn op weg naar een opwarming van de aarde met 4 tot 6 graden. Het smelten van ijskappen en gletsjers zal waarschijnlijk leiden tot een zeespiegelstijging van 3 tot 5 meter (met 100 miljoen klimaatvluchtelingen als gevolg).* En er zijn sinds 1990 geen wezenlijk belangrijke maatregelen genomen, omdat die fundamenteel in conflict zijn met het gedereguleerde kapitalisme.** Voor de mensen die niet letterlijk met hun voeten in het water staan, is klimaatverandering nog steeds een abstract begrip.

Hoe krijgen we mensen in beweging? Dan Bloom (schrijver, blogger en klimaatactivist) zegt dat als het om klimaatverandering gaat verhalen cruciaal zijn voor de mobilisatie van mensen. Hij heeft een term bedacht voor de verhalen (Cli fi, climate fiction), inmiddels een erkend genre in de boekenwereld (kijk voor de lijst van titels op Wikipedia (zie o.a. ook hier en hier)
Bloom en Klein hopen op hét boek dat mensen in beweging zal zetten om het probleem van de opwarming van de aarde serieuzer aan te pakken, zoals Uncle Tom’s Cabin uiteindelijk leidde tot de afschaffing van de slavernij.

Ik ben in ieder geval door Kleins boek geïnspireerd om er in de bibliotheek aandacht aan te besteden. Als onze retailgroep akkoord gaat, wil ik in de bibliotheek een permanent paneel inrichten dat een overzicht biedt van de ontwikkelingen voor wat betreft de opwarming van de aarde (zie 350.org). Het kan ook onderdeel worden van het Greenpoint, maar liever nog zie ik dat het Greenpoint onderdeel wordt van een Klimaatpaneel. Jammer genoeg zijn er nog maar heel weinig boeken vertaald van de Cli fi-lijst op Wikipedia, maar dat kan veranderen. Wij als bibliotheken moeten alvast gehoor geven aan al die oproepen tot actie: richt naast een Europa-informatiecentrum in ieder geval ook een Klimaatpaneel in.
Voor wie die daar niet in gelooft: overal in de wereld ontstaan spontaan opborrelende protestacties, die Klein de verzamelnaam Blockadia geeft. Schroom niet deze Blockadia mede vorm te geven.

Agnes Klitsie

* Op 19 september publiceerde Oxfam/Novib het rapport The summit that snoozed, waarin staat dat de schade door weerrampen die werden veroorzaakt door klimaatveranderingen de afgelopen vijf jaar bijna 500 miljard dollar bedraagt.
** Joseph Stiglitz, Nobelprijswinnaar voor de economie maakt zich in de NRC Handelsblad van 8/9 november zorgen over het megahandelsakkoord TTIP (Trans Pacific Trade and Investment Partnership) waarover de EU en de VS sinds vorig jaar onderhandelen. Zijn oproep: zorg voor een maatschappelijk en politiek debat in plaats van dat parlementen alleen ja of nee kunnen zeggen. Anders krijgen we een race naar de bodem in plaats van een race naar de top.