Deze tijd van onzekerheid biedt voor bibliotheken met lef geweldige kansen. De informele educatie biedt daarvoor mogelijkheden. Op donderdag 5 maart organiseerde Bredebieb een thematafel over informele educatie.

21 Century Soft Skills
Leren is belangrijk voor de (economische) zelfstandigheid van ieder mens. Leren prikkelt de geest, draagt bij aan zelfontplooiing en daarmee aan het welzijn en geluk van ieder mens. Niet voor niets heeft een groot aantal partijen wereldwijd de VN vorig jaar opgeroepen met de Lyon Declaration on Access to Information and Development om nieuwe millenniumdoelstellingen te formuleren die gaan over ‘access to information’ voor iedereen. Waar in de twintigste eeuw lees-, schrijf- en rekenvaardigheid de pijlers waren voor een zelfstandig bestaan, leven we nu in een tijdperk waarin we zogenoemde 21st century skills nodig hebben om mee te kunnen blijven doen. Vaardigheden als lezen, schreven en rekenen blijven natuurlijk nog steeds belangrijk, maar het gaat ook om zogenoemde soft skills:  communiceren, sociale interactie, conflictbehandeling, netwerken en presenteren.
Een belangrijke 21st century skill is wat in het Engels ‘self-government’ heet. Het is moeilijk te vertalen. Het komt er op neer dat als je als mens tot bloei wilt komen, het belangrijk is om zelf sturing te geven aan je leven. Wat is voor jou belangrijk? Welke stappen ga je daarvoor zetten?

Veranderende samenleving vraagt anders leren
Het onderwijs zoals we dat nu kennen is een erfenis van de industriële revolutie en de verzuiling. Niet voor niets worden scholen soms oneerbiedig ‘leerfabrieken’ genoemd. Het generieke aanbod van het onderwijs doet niet altijd recht aan ieder kind. We weten dat een kenniseconomie vergt dat iedereen zich blijft ontwikkelen. Bijblijven vergt een leven lang leren. Meer en meer wordt erkend dat de huidige leerprocessen in ons land niet meer aansluiten op wat onze samenleving nu vraagt. Niet voor niets is OCW met het Platform Onderwijs2032 gekomen.
De arbeidsmarkt is duidelijk in beweging. In sommige sectoren verdwijnen cao’s en arbeidsovereenkomsten regionaliseren. De onstuimige groei van het aantal zzp’ers brengt ook weer een nieuwe dynamiek met zich mee.

Hoe gaan we in deze dynamiek een leven lang leren?
Het traditionele onderwijs (ook wel formele educatie genoemd) legt in ieder geval alvast een goede basis. Als de opleiding met diploma of certificaat wordt afgerond, is door de leerlingen een bepaald niveau bereikt. In het beroepsonderwijs werd jaren geleden al erkend dat ook onderdelen ‘civiel effect’ hebben (maatschappelijke en economische waarde). Er kwamen deelcertificaten en evc’s (elders verworven competenties). Daarnaast erkende de wetgever dat er naast formele (instellingen met een diploma-erkenning, zoals ROC’s) ook non-formele aanbieders van educatie zijn. Met ingang van dit jaar zijn gemeenten niet langer verplicht educatie op het gebied van het verbeteren van taal- en rekenvaardigheden uit te besteden aan de ROC’s. Hier liggen kansen voor bibliotheken.

Informeel leren als kans voor de bibliotheek
UNESCO stelt in zijn Guidelines for Informal Learning (pdf) uit 2012: ‘Today, in a complex and fast-changing world, it is necessary for individuals to acquire and adapt competences (knowledge, skills and attitudes) through all forms of learning to cope with various challenges. However, qualifications systems in many societies still focus on formal learning in educational institutions. As a result, a large part of individuals’ learning remains unrecognised, and many individuals’ motivation and confidence to continue learning is not well promoted.’
In de afgelopen decennia is er een ondergeschoven kindje geweest: informele educatie. We weten allemaal dat leren veel verder reikt dan de traditionele onderwijscurricula.

Juist op dit onterecht onontgonnen terrein liggen grote kansen voor de bibliotheek. De bibliotheek is de enige onafhankelijke partij in onze democratische rechtsstaat die gericht is op het verbinden van mensen en kennis. De bibliotheek is de enige claimvrije ruimte in de publieke sector. Enorm waardevol, enorm gewaardeerd. De bibliotheek krijgt veel mensen over de vloer (de bezoekersaantallen zijn indrukwekkend). De bibliotheek is expert op het gebied van het verbinden van mensen en kennis.

Vanuit deze kracht is het belangrijk om de komende jaren te investeren in kennis over hoe mensen leren (juist informeel!), hoe mensen daar zelf strategisch mee om kunnen gaan in hun leven en hoe de bibliotheek dit fysiek, online en als verbinder tussen mensen en organisaties samen met publieke en private partners kan vormgeven.

Een mooi voorbeeld is Lezers van Stavast, waarbij veel gerichter wordt omgegaan met de collectie dan het simpelweg uitlenen van boeken. Een ander interessant initiatief is de Serendipity Machine van Seats2Meet. Hoe mooi is het dat je als bezoeker van de bibliotheek kan zien wie er aanwezig is en wie op welk thema kennis met je wil delen? (Zie hierover o.a. ook hier en hoe denieuwebibliotheek Almere er gebruik van maakt). Hoe mooi zou het zijn als de bibliotheek een behoeftegestuurde programmering heeft voor informele educatie die prominent op de website staat? Als de kleine Westport Library in Connecticut  zich kan profileren met een uitgebreid aanbod op het gebied van informele educatie, waarom zouden Nederlandse bibliotheken dat dan niet kunnen?

Maarten Crump (The Alignment House)
www.bredebieb.nl / m.crump@alignmenthouse.nl