En zo gek is dat niet, want neem nou ontmoeten, dat kan je op heel veel andere plekken ook, cultuur opsnuiven kan in ieder theater, filmhuis, concertgebouw of museum, digitale vaardigheden leer je ook op school en zeker leesvaardigheden. Ik speel natuurlijk een beetje de advocaat van de duivel, want ook ik ben met een nieuwe baan natuurlijk direct de grootste pleitbezorger van de bibliotheek en ben al heel lang doordrongen van de waarde van bibliotheken. Maar juist als pleitbezorger, als het gezicht van een lokale bibliotheek, wil ik het verhaal, de legitimatie van de bibliotheek, goed kunnen vertellen. Dan is het verdomd handig als je ambitie kunt combineren met output- en outcome-gegevens, zoals het in jargon zo mooi genoemd wordt.

 

Dat eerste moet je zelf formuleren, hoewel rapporten als dat van Cohen zeker richtinggevend zijn. De output kun je meten op basis van je klantgegevens, maar outcome is voor een individuele bibliotheek veel lastiger te achterhalen. Middels de biebpanel-onderzoeken krijgen we in Deventer veel informatie aangereikt over de beleving en de waardering van de bibliotheek(diensten), ook op het niveau van Deventer. Maar om het om te zetten naar echt meetbare en daarmee ‘vertelbare’ gegevens is een stuk lastiger. Op het gevaar af dat de lezer denkt dat ik outcome-gegevens uitsluitend gebruik om ‘het verhaal te vertellen’, dat is zeker niet het geval. Het onderzoek naar de maatschappelijke waarde van bibliotheken biedt ook handvatten om je eigen beleid en keuzen te heroverwegen. 

Voor mijn gevoel laat het onderzoek zien dat we als bibliotheken gewaardeerd worden, waardevolle output en outcome realiseren, maar ook dat we voldoende kritisch moeten blijven op het daadwerkelijke gebruik en effect. Als slechts 9 procent van de bezoekers zegt weleens gebruik te maken van studie- of werkplekken, moet je je dan niet afvragen of je dat dan wel op de juiste manier aanbiedt en promoot? En als slechts 17 procent van de bezoekers gebruikmaakt van een bibliotheekcafé, moeten we dan wel allemaal naarstig op zoek naar een café-exploitant? 

Je kan het onderzoek op verschillende manieren lezen en ongetwijfeld hebben onderzoeksdeskundigen twijfels over de omvang van de steekproef, de gevolgde methode of de vraagstelling. Ik heb daar geen verstand van en laat dat lekker aan mij voorbijgaan. Je kan de uitkomsten interpreteren als een bevestiging van de huidige situatie, maar ook als een stimulans om het juist anders te gaan doen. Dat laatste past mij beter. Het onderzoek stimuleert mij juist om extra te overwegen om onderwerpen die nu door bezoekers niet of minder gewaardeerd worden, mee te nemen in de positionering van mijn eigen bibliotheek in Deventer. Bijvoorbeeld informatie over arbeidsmarkt en loopbaan, of nieuws en actualiteiten. Niet neerleggen bij de uitkomst als een gegeven, maar nadenken of je juist wél op dat terrein binnen Deventer een rol zou moeten en kunnen spelen. Uiteindelijk is je lokale omgeving maatgevend voor dat wat je aanbiedt. Zo is Deventer zelf een goed voorbeeld van een bibliotheek waar al jarenlang stevig geïnvesteerd is in een goede rol in het sociale domein, samen met partners op dat gebied. Dat werpt z'n vruchten af, in ieder geval uitgaande van cijfers over aantallen gebruikers en waardering van partners. Laat nu juist het onderzoek naar de waarde van de bibliotheek op het sociale domein zich alleen op de ontmoetingsfunctie richten en niet op de wijze waarop wij dat in Deventer invullen. 

Uitzonderingen bevestigen de regel zou je hier kunnen zeggen. Bij vervolgonderzoek is het interessant om te zien wat de effecten zijn op de outcome bij bibliotheken die juist heel expliciet op een bepaald onderwerp actief zijn, zoals bibliotheken die zich actief richten op het aanbieden van informatie en kennis om aan werk te komen. Zo lijkt het me ook interessant onderscheid te maken tussen wat je zou kunnen noemen de grote stadsbibliotheken en de bibliotheken in kleinere plaatsen. Dan zou zo’n cijfer over gebruik van studiefaciliteiten er weleens heel anders uit kunnen zien. Mooi dat het rapport er ligt en goed om te weten dat het geen eindstation is maar een fase in het onderzoek naar de waarde van bibliotheken. Ik houd het vanuit Deventer in de gaten en neem het mee in de wijze waarop we als bibliotheek in de samenleving willen functioneren.