Joost Heessels mag het zeggen en wat mij betreft ook beter menen te weten, maar of hij de doelstellingen en hoofdtaken van een openbare bibliotheek anno 2018 voldoende onderkent waag ik te betwijfelen.
Volgens expert Francine Houben zijn "bibliotheken de kathedralen van onze tijd". Weliswaar werkt zij als architect aan dergelijke instellingen in wereldsteden als Birmingham, Washington en New York. Zoals de vrouw van journalist Han Lips in Het Parool van 13 juli opmerkte als vergelijking met de NYPL: "hier steekt de OBA wat bleek bij af". Niettemin mogen we behalve met de OBA meer dan tevreden zijn met openbare bibliotheken in steden als Maastricht, Almere, Spijkenisse, Delft, Zwolle, Heerlen, Arnhem en trouwens ook in talrijke andere minder grote gemeenten. Na de overwonnen hobbels en onvoorziene vertragingen zoals het faillissement van Bomefa, mogen we aan dit lijstje binnenkort vrij zeker de 'keramische' bibliotheek van Deventer voegen [niet te verwarren met de keramische bibliotheek van Coolen in Eindhoven]. Om in voornoemde beeldspraak te blijven, dat zijn dan weliswaar geen 'kathedralen', maar een trapje lager mogen deze gebouwen als 'basilieken' worden aangeduid. De bibliotheekjes in kleine plaatsen, die worden ingericht in een school, bank of supermarkt kunnen dan om de vergelijking door te trekken als 'schuilkerken' worden beschouwd.
Tussendoor een anecdote over wat ik recent meemaakte. In Heemstede mogen we ons gelukkig prijzen met een zeer energieke en creatieve boekverkoper die wekelijks vaak meerdere activiteiten organiseert zoals boekpresentaties etc. Bij te verwachten grote aantallen bezoekers vinden die niet in zijn winkel maar in een zaal elders binnen de gemeente plaats. Landelijk heeft Arno Koek enige bekendheid gekregen als deelnemer aan het boekenpanel van 'De Wereld Draait Door'. Kortgeleden bezocht ik een lezing in zijn boekenzaak en vroeg een dame na afloop of de boekhandel naast het verkopen van boeken ook een uitleenafdeling zou willen opzetten. Zijn antwoord was, dat gelet op een bibliotheek in de gemeente hij daar op dit moment geen behoefte aan had , en wist niet (wie wel?) welke ontwikkelingen zich in de toekomst nog voordoen.
Zoals bekend bevindt zich in de Amerikaanse staat Texas een 'bookless library', maar vastgesteld is dat een nabijgelegen traditionele bibliotheek in San Antonio nog altijd aanzienlijk meer mensen trekt. Zeker is dat het vandaag de dag nog te vroeg is zoveel boeken de deur uit te doen, zoals recent gedaan door de Erasmus universiteit in Rotterdam ten gunste van meer zitplaatsen. Het is voorts te betreuren dat men in de Amsterdamse Unversiteitsbibliotheek aan het Singel, die je tegenwoordig weer zonder pasje kunt betreden, in de leeszalen lege boekenkasten aantreft, omdat de naslagwerken kennelijk elders zijn ondergebracht. Of all places in Urk verzamelt professor Mart van Lieburg, bibliothecaris KNMG en stichter/beheerder van het Trefpunt Medische Geschiedenis Nederland: documentatie, archieven en intussen vele tienduizenden afgeschreven boeken, opgeslagen in enkele gehuurde hallen. Die worden door vrijwilligers (veelal gepensioneerde artsen) geordend en kunnen vervolgens worden geraadpleegd. De eerste boeken en tijdschriftartikelen met informatie opgedaan in de Urker loodsen zijn intussen gepubliceerd.
De traditionele informatiefunctie van de openbare bibliotheek is als gevolg van virtuele ontwikkelingen (google, bing, wikipedia enz.), maar ook om andere redenen, minimaal geworden. Het verstrekken van faciliteiten om te lezen en te studeren blijft voluit overeind. Allerlei manifestaties rond boeken, informatie en literatuur zijn mooi meegenomen. Naast leesbevordering, met name voor kinderen en laaggeletterden, blijft de aanschaf, ontsluiting en uitleen van op papier gedrukte boeken, zo mogelijk ook van andere materialen, essentieel voor een openbare bibliotheek - ook al zijn de enorme uitleencijfers die we gewend waren in het laatste kwart van de vorige eeuw, verleden tijd geworden. Gaarne spreek ik mijn waardering uit voor de depot-suggestie van Esther Valent.